О‘zbekistоn respublikаsi оliy vа о‘rtа mахsus tа’lim vаzirligi qаrshi muhаndislik

О‘ZBEKISTОN RESPUBLIKАSI
ОLIY VА О‘RTА MАХSUS TА’LIM VАZIRLIGI

QАRSHI MUHАNDISLIK IQTISОDIYОT INSTITUTI

“INNОVАSIОN IQTISОDIYОT” KАFEDRАSI
“MАKRОIQTISОDIY TАHLIL VА PRОGNОZLАSHTIRISH”
FАNIDАN

KURS ISHI

Mаvzu: Umumiy makroiqtisodiy muvozanat

Bаjаrdi: Gulmurodov Sanjar Sirojiddin o’g’li
Iqtisodiyot fakulteti Iqtisodiyot yo’nalishi
3-kurs Iqtisоdiyоt I-107-19 guruh
Ilmiy rahbar: A.H.Berdiyev

Qаrshi-2022

Mundаrijа
Kirish……………………………………………………………………………..2
1. Iqtisodiy mutanosibliklar va muvozanat tushunchasi………………………….5
2. Makroiqtisodiyota umumiy iqtisodiy muvozanat tushunchasi……………….9
3. Milliyiqtisodiy mutanosiblik va iqtisodiy muvozanat………………………..19
4. O’zbekistonda umumiy makroiqtisodiy muvozanatlikni ta’minlashni iqtisodiy o’sishda ahamyati………………………………………………………………...25
Хulоsа…………………………………………………………………………….30
Fоydаlаnilgаn аdаbiyоtlаr rо’yхаti……………………………………………….32


Kirish
Iqtisodiy muvozanatlik - bu makroiqtisodiyot darajasida jamiyat ehtiyojlariga mavjud iqtisodiy resurslar miqdorining va ijtimoiy ishlab chiqarish natijalari hajmi hamda tarkibining o’zaro mos kelishligini xarakterlaydi. Iqtisodiy muvozanatlik milliy iqtisodiyotning turli darajasidagi (mikro va makro) har xil muvozanatliklarni qamrab oladi. Bu barcha muvozanatliklarni shartli ravishda umumiy va xususiy muvozanatliklarni ajratib ko’rsatish mumkin. Umumiy muvozanatlik makroiqtisodiy muvozanatlikni ancha to’liq darajada ifodalaydi. Iqtisodiyotning muvozanatli rivojlanishi uchun u iqtisodiy manevr uchun zarur bo'lgan zaxiralarga tayanishi kerak.
Bunda talabga nisbatan tovarning ma'lum darajada ortiqligini o'z zimmasiga oladigan to'yingan bozor mamlakatda iqtisodiy munosabatlarda barqarorlikni vujudga keltiradi. Zarur resurslar zaxirasining mavjudligi ishlab chiqarishdagi nosozliklarni mahalliylashtiradi va ularning mehnat taqsimoti bilan o'zaro bog'langan keng iqtisodiy aloqalar zanjiriga tarqalishini oldini oladi. Bu turdagi ortiqcha ishlab chiqarish natijasida yuzaga keladigan nomutanosiblikni bloklaydi, bu esa tabiiy ravishda iqtisodiy tizim barqarorligini mustahkamlaydi. Iqtisodiy muvozanatlik erkin raqobat bozorida barcha xaridorlar tengligi,
iqtisodiy vaziyat barqarorligi kabi qator shart-sharoitlarni ham taqazo qiladi.
Real hayotda iqtisodiyot doimiy harakatda va to`xtovsiz rivojlanish holatida 
bo`ladi. Iqtisodiy muvozanatlik darajasini aniqlashda asosan ikkita o`zaro bog`liq 
usuldan foydalaniladi. Iqtisodiy tizimning muvozanat mexanizmini o'rganuvchi birinchi yo'nalish klassik iqtisodiy maktab bilan bog'liq. U kapitalizm rivojlanishining dastlabki bosqichlarida vujudga kelgan. O'sha davrda bozor ortiqcha ishlab chiqarish inqiroziga olib kelmasdan asta-sekin to'yingan.
Iqtisodiyotning muvozanatli rivojlanishi uchun u iqtisodiy manevr uchun zarur bo'lgan zaxiralarga tayanishi kerak. Bunda talabga nisbatan tovarning ma'lum darajada ortiqligini o'z zimmasiga oladigan to'yingan bozor mamlakatda iqtisodiy munosabatlarda barqarorlikni vujudga keltiradi. Zarur resurslar zaxirasining mavjudligi ishlab chiqarishdagi nosozliklarni mahalliylashtiradi va ularning mehnat taqsimoti bilan o'zaro bog'langan keng iqtisodiy aloqalar zanjiriga tarqalishini oldini oladi. Bu g'oyani A.Smit majoziy ma'noda taqsimlovchi "ko'rinmas qo'l" qonuni sifatida ifodalagan resurslarni jamiyat ehtiyojlari va talabiga mos ravishda ta'minlash, shu orqali iqtisodiy hayotdagi tartibsizliklar orasida tartib o'rnatish. Jamiyat tanazzuldan himoyalangan, chunki o'z-o'zini tartibga solish mexanizmi mahsulot hajmini to'liq bandlikka mos keladigan darajaga olib keladi. Agar iqtisodiyotning o'zi o'z muammolarini hal qilsa, davlatning iqtisodiy jarayonlarga aralashuvi minimal darajaga tushirilishi, butun mamlakat rivojlanishini ta'minlashi kerak.
Bu turdagi ortiqcha ishlab chiqarish natijasida yuzaga keladigan nomutanosiblikni bloklaydi, bu esa tabiiy ravishda iqtisodiy tizim barqarorligini mustahkamlaydi. “Iqtisodiy o‘sishning inklyuzivligini ta’minlash, davlat boshqaruvi organlari, nodavlat notijorat tashkilotlari, jamoat tashkilotlari hamda xalqaro moliya institutlari va xorijiy hukumat moliya tashkilotlari bilan hamkorlikda kambag‘allikni qisqartirish bo‘yicha strategiya va dasturlarni ishlab chiqish, amalga oshirish va muvofiqlashtirish”¹
Klassik model o'zaro bog'liq bo'lgan quyi tizimlardan tashkil topgan murakkab tizim sifatida qaraladi, ularning har biri ma'lum bir bozor holatini tavsiflaydi. Bozorlarning har birini tahlil qilish tugallangandan so'ng mikroiqtisodiy muvozanat uchun shart-sharoitlar aniqlanadi va uni saqlash va saqlash bo'yicha amaliy tavsiyalar ishlab chiqiladi. Biroq, iqtisodiyotning holati va rivojlanish istiqbollarini baholash uchun yalpi ichki mahsulotning mutlaq hajmi uning o'sish sur'ati kabi muhim emas.

1.