O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta mahsus ta’lim vazirligi toshkent davlat pedagogika universiteti

O’z-o’zini nazorat etish uchun savollar:

1. 
   Pedagogik nizolarni tavsiflang.
   
2. 
   Pedagogik nizolar qanday shakllarda nimoyon bo’ladi.
   
3. 
   Pedagogik nizolarni bartaraf etish yo’llarini qanday izohlaysizO’quv faoliyatidagi nizolarni qanday izohlaysiz.
   

ADABIYOTLAR:

1. 
   A.A. Ignatьeva, E.I. Stepanov “ Kak uregulirovatь konfliktы v organizatsii: sovetы zarubejnыh konfliktologov otechestvennыm menedjeram”. Jurnal “Prikladnaya psihologiya”, № 4. Moskva - 1998.
   
2. 
   A.S. Kozlov “Protsedurnaya pomoщь v razreshenii konfliktov”. Jurnal “Prikladnaya psihologiya”, № 4. Moskva - 1998g.
   

3. 
   O.N. Lukashonok, N.E. Щurkova “Konfliktologicheskiy etюd dlya uchitelya”. Moskva - 1998g. (80s.)
   
4. 
   D. Skott “Konfliktы. Puti ih preodoleniya”. Kiev - 1991g.
   
5. 
   V.A. Sonin “Slovarь personaliy. Psihologi ot A do YA”. Moskva: moskovskiy psihologo-sotsialьnыy institut - 1997. -160 s.
   

5- ma’ruza mavzusi. Pedagogik jamoada nizolar
Reja:

1. 
   Pedagogik jamoadagi nizolar va ularning o’ziga hos hususiyatlari.
   
2. 
   Pedagogik jamoadagi nizolarning kelib chiqish sabablari
   
3. 
   Pedagogik jamoadagi nizolarni bartaraf etishda rahbarning pozitsiyasi.
   

Pedagogik jamoadagi nizolar - ijtimoiy sub’ektlar o’rtasida haqiqiy qarama-qarshilikni юzaga keltiruvchi insonlar manfaatlarining mos kelmasligi. Asosiy belgisi - nizo predmeti юzaga kelishi, lekin hozircha ochiq faol kurashning yo’qligi. YA’ni to’qnashuv rivojlanishi jarayonida nizodan oldin har doim nizoli vaziyat юzaga keladi, uning asosi hisoblanadi.
Pedagogik jamoadagi nizoni konstrutiv hal qilish quyidagi omillarga boғliq deb hisoblanadi:

• 
  nizoni to’ғri tushunish, ya’ni raqibining va o’zining harakatlarini, istaklarini shahsiy qiziqishlari bilan etarlicha aniq tushunish;
  
• 
  ishtirokchilar sodir bo’layotganlarni va nizoli vaziyatdan chiqish yo’llarini, o’zaro ishonchlilik va hamkorlik muhitini yaratish to’ғrisida o’z tushunishlarini to’ғri aytib muloqotning ochiqligi va samaradorligi, muammoni har tomonlama muhokama qilishga tayyor bo’lishlari.
  

Rahbar uchun nizolashayotgan shahsning yoki hojimlarning insoniy hulqlar qanday harakteri, hususiyatlari hos ekanligini bilish ham foydali bo’ladi. Psihologlarning tadqiqotlarini umumlashtirib shunday sifatlarga quyidagilarni kiritish mumkin: o’z imkoniyatlarini va qobiliyatlarini noto’ғri baholash, u past va юqori bo’lishi mumkin.
K.U. Tomas va R.H. Kilmennlar tomonidan nizoli vaziyatlarda hulq asosiy eng mos keladigan strategiyalari ishlab chiqilgan. Ular nizoda beshta asosiy hulq uslublari mavjudligini ko’rsatadilar: moslashish, kelishish, hamkorlik, mensimaslik, raqiblik yoki raqobat.
Ular aniq bir nizoda hulq uslubi passiv yoki faol harakat qilib shahsiy manfaatlaringizni va hamkorlikda yoki individual harakat qilib boshqa tomonning manfaatlarini qondirishni hohlash darajasi bilan belgilanishini ko’rsatadilar.
Pedagogik jamoadagi nizoni hal qilishga yondoshishda quyidagi vaziyatlarda foydalanish mumkin:

• 
  mavjud ilғor pedagogik tajribalarni o’rganish;
  
• 
  ikkinchisi - nizolar rivojlanishi qonuniyatlari bilimlarini va ularni oldini olish va bartaraf qilish usullarini egallash; (ancha qiyin yo’l, ammo ancha samarali, chunki turli nizolar barchasiga bartaraf qilish yo’llarini ko’rsatish mumkin emas).
  

V.M.Afonьkova nizolarga pedagogik aralashishning muvaffaqiyatliligi pedagogning qarashlariga boғliq bo’ladi deb ta’kidlaydi. Bunday qarashlar kamida to’rtta bo’lishi mumkin:
· nizoga avtoritar aralashishi yondoshuvi pedagog nizo - bu har doim ham
yomon emasligi va u bilan kurashish kerakligiga ishonchi bo’lmagan holda uni
bostirishga harakat qiladi;
· neytralitet yondoshish pedagog tarbiyalanuvchilari o’rtasida юzaga
keladigan to’qnashuvlarni sezmaslikka va aralashmaslikka harakat qiladi;
· nizodan qochish pedagog nizo - bu юzaga kelgan vaziyatdan qanday
chiqishni bilmasligi sababli bolalar bilan uning muvaffaqiyatsiz tarbiyaviy ishlari
ko’rsatkichi deb ishonadi;
· nizoga maqsadga muvofiq aralashish - pedagog tarbiyalanuvchilari jamoasini
yahshi bilishiga, tegishli bilim va malakalariga tayanib nizo kelib chiqishi
sabablarini tahlil qiladi, uni bostirish yoki ma’lum darajagacha rivojlanishiga
berish to’ғrisida qaror qabul qiladi.