O‘zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o‘rtа mахsus tа’lim vаzirligi tоshkеnt аrхitеkturа qurilish instituti

2.49–rasm. Shisha profillardan ishlangan deraza konstruksiyalari: 
  a – shisha profillik kesimi; b – deraza o‘rnini to‘ldirish sxemalari; v – shisha panellarni 
umumiy ko‘rinishi va ularni qotirish usullari: 1–rezina o‘rnatgich; 2–mastika; 3–parma; 4–shisha 
profilit; 5–suvni tashqariga yo‘naltirgich; 6–po‘lat tasma 30x4mm; 7–tavaqa; 8–shisha panel;
9– zichlashtirgich; 10– burchaklik; 11– shveller; 12– saqichli paklya; 13– qorishma. 
Bunday materiallar profilli ochiq yoki yopiq bo‘lishi mumkin. Eng afzali bo‘lib 
shveller va qutisimon profilli shisha materiallar hisoblanadi. Ularning o‘lchamlari: 
uzunligi 1,4 m dan 3,0 m gacha, tokchasi balandligi 50 mm eni 300 mm, devor 

---

76 
qalinligi 5,5 mm ni tashkil qiladi. Shveller profilidagi turlarni maxsus klyamerlar 
bilan, qutisimon profilidagi turlarini esa siqadigan ustquymalar bilan mahkamlab 
qo‘yiladi. Bunda chok va yoriqlar maxsus germetiklar (GS–1, TM–0,5, AM–0,5) va 
surgich (zamaskalar) (NG–16) yordamida berkitiladi. Shisha temirbeton devor 
panellarini ham temirbeton devor panellarini ustunlarga mahkamlanish kabi usullarda 
qotiriladi. 
 
2.26 Yorug‘lik va aerastiya fonarlari 
 
Ko‘p oraliqli sanoat binolarida deraza o‘rnida ma’lum bir uzoqlikdagi 
maydonlarni yoritish shamollatish uchun bino tom qismida oynalangan derazalar – 
fonarlar ko‘zda tutilgan bo‘ladi. Vazifasiga ko‘ra fonarlar yorug‘lik, aerastiya va 
aralash turlariga bo‘linadi. Ko‘ndalang kesimi ko‘rinishiga qarab fonarlar to‘g‘ri 
to‘rtburchak, uchburchak trapestiya shaklidagi va “M” ko‘rinishidagi, zenit (tikkaga 
qaratilgan) va shedovik (arrasimon) ko‘rinishda bo‘lishi mumkin (7.50–rasm). 
Ko‘pgina hollarda bino bo‘ylamasi bo‘yicha joylashgan fonarlar ishlatiladi va 
ular bino to‘risiga ikki tomondan 6,0 yoki 12 m etmaydi. Fonarlarning turlarini va 
o‘lchamlarini yorug‘lik faolligi, qurilish joyi iqlimi sharoiti, bino ichki harorat–
namlik rejimi, bino inter’eri va tejamkorlik ko‘rsatkichlariga qarab tanlanadi. 
Unifikastiya qilingan fonarlar kengligi 6,0 va 12, hamda 18 m bo‘lib tavaqasi 
nominal balandligi 1,25: 1,5 va 1,75 m qilib qabul qilingan. Yorug‘lik fonarlari 
ko‘taruvchi va to‘suvchi konstruksiyalardan iborat bo‘ladi. Fonar ko‘taruvchi 
konstruksiyalarini po‘lat, temirbeton va yog‘och ramalardan loyihalanadi. Fonarlarni 
ko‘proq po‘lat tavaqali turlari ishlatiladi (2.51–rasm). 

---

77