O’zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o’rtа mахsus

4.2. Eng faol talabalar (baholash mezoni asosida) baholanadi.
O’qituvchi 15minut
5	O’quv mashg’ulotini yakunlash bosqichi: 5.1. Talabalar bilimi taxlil qillinadi. 5.2. Mustaqil ish topshiriqlari beriladi. 5.3. O’qituvchi o’z faoliyatini taxlil qiladi va tegishli o’zgartirishar kiritadi.	O’qituvchi 10 minut

Аsоsiy sаvоllаr:

1. 
   Оdаm va hayvonlar fiziologiyasi fаnining prеdmеti.
   
2. 
   Оdаm va hayvonlar fiziologiyasi fаnining o’rgаnish usullаri.
   
3. 
   Оdаm va hayvonlar fiziologiyasi fаnining rivоjlаnish tаriхi.
   

Mаvzugа оid tаyanch tushunchаlаr vа ibоrаlаr: fiziоlоgiya, solishtinna fiziologiya, evolutsion fiziologiya, ekologik fiziologiya, me’yoriy fizioiogiya, patologik fiziologiya ekstirpatsiya, denervatsiya, kaleterizatsiya.
Mаvzugа оid muаmmоlаr:
1. Оdаm va hayvonlar fiziologiyasi fаni muammolarini kelajakda yana qаndаy usullаr bilаn o’rgаnish mumkin?
2. Fiziologik jarayonlarni evolyusion nuqtai nazardan o’rganish?


1- sаvоl bo’yichа dаrs mаqsаdi: Оdаm va hayvonlar fiziologiyasi fаnining prеdmеti vа vаzifаlаri hаqidа mа’lumоtlаr bеrish.
Idеntiv o’quv mаqsаdlаri.
1.1. Оdаm va hayvonlar fiziologiyasi fаnining prеdmеtini аytib bеrа оlаdi.
1.2. Оdаm va hayvonlar fiziologiyasi fanining boshqa fanlar bilan aloqasini tushuntirib bera oladi.


Birinchi sаvоl bаyоni.
Fiziologiya (yunon. fizis-tabiat, logos-ta’limot, fan) tirik organizmning funksiyalarini, unda sodir bo’ladigan jarayonlarni o’rganadi. Bu fan hujayra, to’qima, a’zo va tuzimalarning hayotiy faoliyatini yaxlit organizmga xos bo’lgan barcha murakkab va muhim jarayonlarning asosiy mexanizmlarini, ularning funksional aloqadorligini, ichki va tashqi muhit sharoitiga bog’langan holda o’rganadi.
Organizmni ta’minlaydigan moddalar almashinuvi, ovqatlanish, nafas olish, qon aylantsh, ayiruv, ichki sekreisiya bezlari, asab tizimi faoliyati va boshqa vazifalar fiziolgiyaning asosiy o’rganish maqsadidir. Fiziologiya organizmda sodir bo’ladigan funksiyalanii, ularning hamma xususiyatlarini, ko’rinishlarini o’zaro munosabatlarini orgsnizmning turli funksional holatiarida va tashqi muhitning turli sharoitida aniqlashga intiladi. Fiziologiya funksiyalarining larixiy (filogenetik) va individual (ontogenetik) rivojlanishini. ularning doimo o’zgaruvchi tashqi muhit sharoitiga moslashishini o’rganadi. Shunday qilib, fiziologiya organizm funksiyasini (lohncha «funksio»- ijro qilish, faoliyat ko’rsatish) har bir hujayra, to’qima, a’zo, tizilmaning bir butun organizmdagi bajaradigan vazifasi va faoliyatini o’rganadi.
Odam fiziologiyasi - tibbiyot nazariyasining poydevori hisoblanaidi, uning rivojlanishi pedagogika va psixologiya uchun juda katta ahamiyatga ega. Qdamda uchrab turadigan ko’pgina kasalliklarni oldini olishda, me’yorida o’sish va rivojlanishini ta’minlashda, mrli muhit sharoitlariga moslanishda, atrof-muhit tozaligini saqlab turishtia, mehnal va sport mashqlarini ko’ngildagidek maqsadga muvofiq holda tashkil qilishda, kishi umrini uzaytirish muammolarini yechishda fiziologiya yutuqlariga tayaniladi.
Odam fiziologiyasi bioiogik fanlar orasida eng sertsrmoq fan hisobtanadi. Bu tarmoqlardan solishtinna fiziologiya, evolutsion fiziologiya, ekologik fiziologiya, me’yoriy fizioiogiya, patologik fiziologiya va boshqalami qayd qilib o’tish mumkin. Biroq, fiziologiya o’z tekshirishlarida boshqa tabiiy faclar bilan yaqin aloqada bolib, o’z navbatida turli faniarning rivojlanishiga poydevor bo’lib xizmat qiladi. Masalan, odam fiziologiyasi fizika bilan kimyo qonunlariga tayanadi va ularning lekshirish usullaridaji keng foydatanadi. Har bir bayotiy hodisalarni tekshirishning fizik va kimyoviy yo’nalishlari biofizika va biokimyo degan mustaqil fanlarning paydo bo’lishiga asos bo’ldi.
Fiziotogiya morfologik fanlar anatomiya, gislologiya va sitologiya biiait yaqin aloqada bo’lib, rivojtanib kelmoqda, ehunki morfologik va hodisalar bir-biri bilan chambarehas bog’langan, Organizm va uning a’zolarining shakli, tuzilmasi va funksiyalarini bilmay turib yaxlit organizmning faoliyatini o’rganib bo’lmaydi.
Fiziologiya bilan tibbiyotni bir-biridan ajratib bo’lmaydi. Fiziologiya tibbiyotga nazariy oziqa beradi va uni poydevori bo’lib xizmat qiladi, Tibbiyotda fiziologiyaning qonuniyatlari, uning nazariy va amaliy ulkan yutuqlari muntazam ravishda keng tadbiq etiladi. Tibbiyot esa o’z navbatida ftziologiya uchun g’oyat ko’p qimmatli ma’lumot beradi. "Patologik hodisalar dunyosi fiziologik hodisalarning har xil favqttlodda, ya’ni hayot mo’tadil o’tayotganda ro’y berataydigan kombinatsiyalarining cheksiz qatoridir. Bular tabiatda va hayotda bo’ladigan fiziologik tajribaiarning go’yo bir qatori ekanligi shubhasiz, bular ko’pincha hodisalarning shunday kombinalsiyalariki, zamonaviy fiziologlarning hali xayoliga ham kelmaydi va ba’zan ularni fiziologiyaning hozirgi texnikaviy vositalari bilan ataylab gavdalantirib bo’lmaydi. Shu tufayli fiziologiyaning alohida bo’limi sifatida klinik fiziologiya shakliangan.
Fiziologiya pedagogika va psixologiya fanlar bilan ham bog’liq. Oliy asab faoliyati haqidagi ta’limot zamonaviy psixologiya va pedagogikaning asosidir. Fiziologiyaning pedagogika uchud amaliy ahamiyati shundan iboratki, bolaning mehnati va (unnush sharoitini to’g’ri tashkil etish, to’g’ri tarbiya tadbirlarini o’kazish uchun pedagog va psixolog bola organizmida ro’y beradtgan fiziologik jarayonlarning yoshga aloqador xususiyatlarini bilishi kerak. Bu soha uchun ma’lumotlar beradigan fan yosh flziologiyasidir.