O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta masus ta’lim vazirligi

(4-ilova) Yangi o’quv materialini mustahkamlash: 8. Mavzuni “Bum” o’yini yordamida mustahkamlaydi. O’yin qoidasi bilan tanishtiradi, o’yinni o’tkazadi. (5-ilova). Jarayon kichik guruhlarda davom etishini ma’lum qiladi. 9.Guruhlarni ishini o’zaro baholashni o’tkazadi. 10.Mavzuni har bir qismi bo’yicha xulosalar qiladi, eng asosiylariga e’tibor qaratadi, berilayotgan ma’lumotlarni daftarga qayd etishlarini eslatadi.Mavzuni kasbiy faoliyatlaridagi ahamiyati bilan bog’lab mavzuni yakunlaydi.
Uy vazifasini taqdim qiladilar. Savollarga javob beradilar Mavzuni nomi va rejasini yozib oladilar Diqqat qiladilar Savollarga javob beradilar. Kichik guruhlarga bo’linadilar, kichik guruhlarda ishlash qoidasi bilan tanishadilar. Guruhlarda ishlaydilar, Taqdimot qiladilar; Muhokama qiladilar. Diqqat qiladilar Savollarga javob beradilar. Topshiriqni bajaradilar. Berilgan qo’shimcha savollarga javob beradilar. O’yinda ishtirok etadilar; guruhni qo’llaydilar. Guruh ish natijalarini o’zaro baholaydilar. Ma’lumotlarni daftarga qayd qiladilar diqqat qiladilar.
3-bosqich Yakuniy (10 daqiqa)	Mashg’ulot yakuni 1.Faol ishtirok etgan o’quvchilarni baholaydi va rag’batlantiradi Uyga vazifani berilishi: 2.Kelgusi mashg’ulotga vazifa beradi (6-ilova)	Baholari bilan tanishadilar. Topshiriqni yozib oladilar

1-Ilova
YANGI O’QUV MATERIALINI SLAYDLI TAQDIMOTI

1-sxema

t/r	Kelishik nomi	Qo'shimchasi	Misollar
1	Bosh kelishik	-	Bola, daftar
2	Qaratqich kelishigi	-ning, -n	Bolaning, daftarning
3	Tushum kelishigi	-ni, -n	Bolani, daftarni
4	Jo'nalish kelishigi	-ga, -ka,-qa,	Bolaga, eshikka, oqqa
5	O’rin-payt kelishigi	-da.	Bolada, daftarda
6	Chiqish kelishigi	-dan	Boladan, daflardan

2-sxema

№	Kelishiklar	Variant	Tarixiy shakli
	Bosh kelishik	-	-
	Qaratqich kelishigi	-n, -im, -ing	-
	Tushum kelishigi	-n	-
	Jo'nalish kelishigi	-ka, -qa	-g’a
	O’rin-payt kelishigi	-	-
	Chiqish kelishigi	-	-din

2-Ilova

Kelishikqo’shimchalariba’zantushibqolishihammumkin,
ya’niyashirinibkeladi.

1. 
   Qaratqichkelishigiatoqliotlar, olmoshlarvasifatdoshlargaqo’shilganda, tushibqolmaydi.
   
2. 
   Tushumkelishigidagiso’zatoqliot, olmoshyokisifatdoshbo’lsa, tushumkelishigiqo’shimchasitushibqolmaydi.
   
3. 
   Jo’nalish kelishigi payt otlariga qo’shilib, qachon? So’rog’iga javob bo’ladi. Bunda payt holi vazifasida keladi. Shaxs va narsa otlariga qo’shilib, kimda? Nimada? So’zroqlariga javob bo’ladi. Bunday otlar gapda to’ldiruvchi vazifasida keladi.
   
4. 
   Ba’zan tushum kelishigi o’rnida chiqish kelishigi shakli ishlatish mumkin. Lekin ularning ma’nosida ma’lum farq bor: tushum kelishigidagi so’z butunni, chiqish kelishigidagi so’z qismni bildiradi.
   

3-Ilova


Kelishik qo’shimchalarining ma’no qirralari

Qaratqich kelishigi:
Belgili qaratqichli so’zlarda xususiy xoslik, aniq qarashlilik:
Karimning bog’i
Belgisiz qaratqichli so’zlarda umumiy xoslik ma’nosi – maktab bog’i
Vaqt tushunchasi - belgisiz ishlatiladi: juma kuni – jumaning kuni deb bo’lmaydi.


Tushum kelishigi: Belgili - so’zlovchi va tinglovchiga ma’lum bo’lgan predmet yoki voqea-hodisani ifodalaydi: Men kitobni oldim (tinglovchiga ma’lum kitob)
Belgisiz - noma’lumlik yoki umumiylik ifoda- lanadi:
Men kitob oldim (umuman kitob)

Tushum kelishigi: Belgili - so’zlovchi va tinglovchiga ma’lum bo’lgan predmet yoki voqea-hodisani ifodalaydi: Men kitobni oldim (tinglovchiga ma’lum kitob)
Belgisiz - noma’lumlik yoki umumiylik ifoda- lanadi:
Men kitob oldim (umuman kitob)


O’rin-payt kelishigi:
O’rin ma’nosida doim belgili ishlatiladi, payt ma’nosini bildirganda esa ba’zan tushib qolishi mumkin:
Mehnat zavqi tutar o’lkani,
Sahar ketar cho’pon tog’iga.(H.O.)
Yoz yopinchig’ingni qo’yma, qishda o’zing bilasan. (Maqol)




Chiqish kelishigi:
She’riy nutqda –din (arxaik), so’zlashuv nutqida –nan, -tan shaklida uchraydi:
Mard yigit dushmannan olar qasdini. (E.Jumanbulbul)
Aniq otlarga qo’shilsa, butunning bo’lagi ma’nosini bildiradi:
Achchiq choydan bir stakandan ichishdi.

Mavhum va jamlovchi otlarga qo’shilsa, butunning bo’lagi ma’nosi anglashilmaydi: Tuhmatdan qochdi. Armiyadangapirdi.

Nazariy o’quv mashg’ulotining o’qitish texnologiyasi