O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus tahlim vazirligi buxoro muxandislik texnologiyasi instituti ro’yxatga olindi № 2014 yil. «Tasdiqlandi»

IV- Bob. Qurilmaning pritsipialg’ sxemasini loyixalash 

4.1. DS18B20 mikroprotsessorli termostat qurilmasini printsipial sxemasini 

loyihalash.
Qurilmaning printsipial sxemasini yuqoridagi talablar va qarorimizga asosan VSM 
‘ROTEUS dasturiy majmuasining ISIS dasturi yordamida bajaramiz.

1- blokning pritsipialg’ sxemasi 
1-

blokda
tugallangan 

DS18B20
rusumli

mikrokontrollerdan

foydalanganimiz uchun ISIS dasturi bibliotekasidan DS18B20 modelini hamda uni 1 
– wire sxemasi bo’yicha “yuqoriga tortuvchi” qarshilik orqali ulash uchun rezistor
tanlaymiz. DS18B20 ning printsipial sxemasi 4.1 – rasmda ko’rsatilgan.


4.2.Boshqarish blogining printsipialg’ sxemasi. 
4.2-Rasmda ‘IC16F873A ning har uchala porti: A, V, S portlari ‘IN (oyoq) lari va 

ana shu ‘IN lar orqali turli rejimlarda ishlatiladigan signallar aniq ko’rinib turibdi. 1–

’IN ga ulangan tahminot manbasi MCLR signalini simulyatsiya qiladi. 1 – blokdagi 
xarorat o’lchovchi DS18B20 rusumli mikrokontrollerni A portning 4 razryadiga,
yahni 6–’INga ulaymiz 

---

---

44
4.1 – rasm. DS18B20 mikroprotsessorli xarorat o’lchash qurilmasiniig ‘ROTEUS tizimining ISIS dasturidagi simulyatsion

modelining sxematik belgisi va ulanish sxemasi.

---

---

45

4.3.Indikator blogining printsipialg’ sxemasi. 
Suyuq kristalli indikator gazorazryad indikatorlari singari juda energotejamkor, 
ammo, gazorazryad indikatorlariga nisbatan juda kichik kuchlanishlar bilan ishlaydi.
Energiya sarfi faqat suyuq kristallarni qutblantirishgagina sarflangani uchun ishchi 
elektr toki nonoamperlar miqdoridadir. Bunday energotejamkor indikatorlar bilan
jixozlangan zamonaviy mobil o’lchov qurilmalari (masalan termometrlar, turli 
soatlar, mulg’timetrlar va boshqalar) bitta avtonom kimyoviy energiya manbayi bilan
bir necha oyda bir necha yilgacha xizmat qilishi mumkin. Xozirgi kunda bunday 
indikatorlar bilan yaratilgan juda ko’plab individual foydalanish uchun turli
murakablikdagi kalkulg’yatorlar uchun quyosh elementli energiya tizimi ishlatilishi 
to’liq avtonom energiya manbalari bilan ishlashini taminlaydi.
Quyidagi rasmda suyuq kristalli indikator modullarining ishlatilish soxalari
tasvirlangan.
Biz ushbu loixa doirasida yaratgan qurilma o’lchash texnikasi uchun aktual 
energotejamkor qurilma sifatida ishlatilishi muqarrar. SHu nuqtai nazardan
suyuq kristalli indikator qurilmasining texnik va dasturiy taminotini yaratish dolzarb 
masaladir.

---

---

46

4.3-Rasm. ‘ROTEUS tizimining ISIS dasturida LM032L rusumli suyuq kristallik cimvolli grafik indikatorning simulyattsion 
modelining sxematik belgilanishi.

---

---

47

4.4-Rasm. Mikro c Dasturining ishchi oynasi 

---

---

48

4.5-Rasm. ISIS dasturining ishchi oynasida loixalangan termostat qurilmasining simvolli grafik displey qurilmasida test dasturi 
yordamida chiqarilgan axborot bilan loixalangan prinsipial sxemasini fragmenti ifadalangan.

---

---

49

Mikro c dasturida loixalani yaratish jarayonida grafik modul testlash uchun yozilgan
dastur fragmenti keltirilgan. Keyingi rasmda bu dastur yordamida chikarilgan 
axborotni ifodalagan simvolli grafik modul tasviri ko’rsatilgan.

4.6-Rasm. Suyuq kristalli indikator

Suyuq kristalli indikator modullarining ishlatilish soxalari. 
Blok sxemadagi indikator blogining vazifasi mikrokontroller tomonidan aniqlangan
mahlumotlarni yorqin ifodalab, ko’rsatib berishdan iborat. Indikatorning dinamik 
indikatsiya rejimi loyixalanayotgan indikator qurilmasining printsipial sxemasini
soddalashtirsh va ishatiladigan elektron elementlar sonini kamaytish, hamda axborot 
indikatsiyasi uchun sarflanadigan elektr energiyasini (4 pozitsiyali indikatorda 4
marta) kamaytirish uchun xizmat qiladi. 
Bunday yechim xozirgi kunning dolzarb masalasi: loyixalanayotgan indikator
qurilmasining energotejamkorligini oshirishni taminlaydi.
Quyidagi 4.7 – rasmda indikator modulining ichki blok sxemasi firma xujjatidan (EA
WK-4002L) olib keltirilgan: 

---

---

50

4.7 – rasm Suyuq kristalli indikator modulining ichki blok sxemasi 
elektron hisoblagichlar (gaz, suv, elektr energiyasi, issiqlik energiyasi) mavjud.
Zamonaviy asboblar, boshqarish qurilmalari, turli meditsina asbob uskunalari va 
xakozolar raqamli displeyga ega. Katta razmerli indikatorlar ayniqsa sport
musobaqalarida, ishlabchiqarish jarayonlarini ko’rsatishda katta axamiyatga ega.
Suyuq kristalli indikator qurilmasining aktualligi yana shundaki, u ko’p xollarda
operativ axborotni ko’rsatish uchun o’ta muhim obhektlarda (yong’in havfi, portlash 
havfi bor joylarda) o’zining juda kichik (nanoamperlarda) tok istemol qilishi va
uchqun chiqish xavfining batamom yo’qligi bilan ajralib turadi. 
Turli fizik, ximik o’lchov qurilmalari yordamida tajriba natijalarini qayd qilish,
o’lchash ishlarini obhektiv va juda aniq bajarish lozim. Ayniqsa bahzi bir jarayonlar 
parametrlarini aniq o’lchash juda muhim ish hisoblanadi. Bundan tashqari, suyuq
kristalli indikatorlar, turli ranglar yordamida kodlangan axborotni indikatsiya qilish 
imkoniyatiga ega.
Yahni bu indikatorlardan bezak sifatida xam foydalanish mumkin. Reklama tablolari 
esa biznes olamining eng kuchli qurollaridandir. SHu nuqtai nazardan qaraganda bu
qurilmaning amaliy ahamiyati juda kattadir. 

---

---

51