O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta`lim


Download 4.15 Mb.
Pdf ko'rish
bet53/81
Sana25.08.2023
Hajmi4.15 Mb.
#1670003
1   ...   49   50   51   52   53   54   55   56   ...   81
Bog'liq
Физик ва коллид химия. Дарслик

OH

ionlari yoki suv oksidlanadi va O
2
ajralib chiqadi. Anod atrofida kislotali 
muhit hosil bo„ladi. 
2
2
elektroliz
O
2H
e
4
-
4



 


O
OH
yoki




 

4H
O
e
4
-
2
2
elektroliz
2
O
H

6. Anod reaksiyasida qaytaruvchi biror metalldan tayyorlangan bo„lsa, 
elektrolit tarkibidagi anionlar jarayonda qatnashmaydi. Anodning o„zi oksidlanadi 
va ion holida eritmaga o„tadi, ya`ni anod eriydi: 



 

2
elektroliz
Cu
e
2
-
)
(
anod
Cu
;



 

2
elektroliz
Ni
e
2
-
(anod)
Ni
Bir nechta misollar ko„rib chiqamiz. Osh tuzi eritmada natriy va xlorid 
ionlariga dissotsilanadi, suv molekulalari va oz miqdorda vodorod va gidroksid 
ionlari ham bo„ladi. Osh tuzi eritmasini elektroliz qilinganda natriy va vodorod 
kationlari katodga harakatlanadi, xlorid va gidroksid anionlari anodga 
harakatlanadi. Katodda suv qaytariladi va vodorod gazi ajralib chiqadi, katod 
atrofida ishqoriy muhit hosil bo„ladi: 
Xlorid anionlari gidroksid anionlaridan aktivroq bo„lganligi uchun anodda xlorid 
oksidlanadi va xlor gazi ajralib chiqadi: 
Me
e
x
elektroliz


 



x
Me


162 
Eritmada natriy va gidroksid ionlari qoladi, ya`ni ishqor hosil bo„ladi. 
Elektroliz reaksiyasining to„liq tenglamasini quyidagicha ifodalash mumkin: 

Mis (II)- sulfat eritmasida mis kationlari, sulfat anionlari, suv molekulalari 
va oz miqdorda vodorod va gidroksid ionlari bo„ladi. Elektroliz natijalari anodning 
materialiga bog„liq bo„ladi (9.10 rasm). 
Eritmani mis katod va inert anod bilan elektroliz qilinganda katodda mis 
kationlari qaytariladi va mis metali hosil bo„ladi: 
Anodda suv oksidlanadi va kislorod gazi ajralib chiqadi, anod atrofida kislotali 
muhit hosil bo„ladi: 
Eritmada vodorod va sulfat ionlari qoladi. Reaksiya tenglamasini quyidagicha 
yozish mumkin: 

a
b
9.10 rasm. Mis (II)- sulfat eritmasini grafit anod (a) va mis anod (b) ishtirokida 
elektrolizi
36

Eritmani mis katod va mis anod bilan elektroliz qilinganda katodda mis 
kationlari qaytariladi va mis metali hosil bo„lib, katod kattalashadi: 
Anod metali o„zi oksidlanib, ion holida eritmaga o„tadi, anod kichiklashadi: 
Eritma tarkibi o„zgarmasdan qoladi. 
36
Rose Marie Gallagher, Paul Ingram. “Complete Chemistry” for Cambridge IGCSE®, OXFORD University press. 
2011. P. 110.


163 
9.7. Faradey qonunlari. Elektrokimyoviy ekvivalent. Elektrolizning amaliy 
qo„llanilishi.
Elektr toki ta‟sirida elektrodlarning va uning yaqinidagi eritmaning massasi 
o„zgarishi kimyoviy jarayonning natijasi hsioblanadi. Binobarin, elektr miqdori va 
reaksiyada qatnashgan moddalarning miqdoriy bolanishga ega. Bunday bog„lanish 
Faradey qonunlari orqali ifodalanadi. Elektrolizning miqdoriy natijalari to„g„risida 
Faradeyning ikkita qonuni mavjud. 
Faradeyning birinchi qonuni: elektr toki ta‟sirida kimyoviy o„zgarishga 
uchragan moddaning massasi elektrolitdan o„tgan tok kuchining miqdoriga to„g„ri 
proporsianal: 
bu yerda: 
– katodda, anodda yoki eritmada hosil bo„ladigan moddaning massasi, 
g; 
– elektrokiyoviy ekvivalent, g/Kl; 
– tok miqdori, Kl. 
Elektrokimyoviy ekvivalent elektrolitdan bir kulon (Kl) miqdordagi tok 
o„tganda hosil bo„ladigan moddaning massasiga teng va quyidagi formula bilan 
aniqlanadi: 
bu yerda: 
– moddaning ekvivalent massasi, g/mol; – Faradey doimiysi, uning 
qiymati 96485 (~ 96500) Kl/mol. 
Elektrolitdan o„tgan tok miqdori yoki elektr zarayadi (
) tok kuchini (I, A) 
vaqtga (τ, sekund) ko„paytmasiga teng: 
Faradeyning ikkinchi qonuni: turli elektrolitlardan bir xil miqdordagi tok 
o„tganda elektroliz reaksiyalarida qatnashuvchi moddalarning massalari ularning 
ekvivalent massalariga proporsional bo„ladi: 
Ikkinchi qonundan quyidagi xulosa kelib chiqadi: ekvivalent miqdori bir mol 
bo„lgan har qanday moddani elektroliz jarayonida elektrokimyoviy o„zgarishi 
uchun bir xil miqdordagi elektr toki talab etiladi. Elektrning bunday miqdori 
Faradey doimiysiga (F) teng. 
(9.7)-(9.10) ifodalar asosida Faradeyning birinchi va ikkinchi qonunlarini 
birlashgan ifodasini quyidagicha yozish mumkin:

Download 4.15 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   49   50   51   52   53   54   55   56   ...   81




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling