O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirli Buxoro davlat universiteti

2. Kremniy va marganets ular foydali aralashma bo‘lib 
po‘latga 
suyuq 
holida 
0,30,8% 
qo’shiladi 
va 
uni 
kislorodsizlantirishga yordam beradi 
FeO + Mp - MpO – Fe 
2FeO + Si - SiO
2
– 2Fe 
Po‘lat quymasida gazni kamaytirish bilan zichligini oshiradi, 
oquvchanligini oshiradi, shu bilan birga po‘latning sovuq holda 
deformatsiyalanishi kamayadi. Shuning uchun shtamplanuvchi 
po‘latlarda kremniy miqdori iloji boricha kam bo‘lishi lozim. 
Marganets 
puxtaligini 
oshirish 
bilan 
qovushqoqlikni 
kamaytirmaydi, shu bilan birga qizil holdagi mo‘rtlikni – oltingugurt 
oshirganini ham kamaytiradi. 
3. Oltingugurt po‘latni xususiyatiga keskin salbiy ta’sir etuvchi 
element, u FeS temir bilan birikib engil eruvchan evtektika hosil qiladi 

---

38 
988
0
S. Bu hodisa oltingugurt kam bo‘lganda ham ro‘y beradi. 
Donachalar 
chegarasida 
joylashib 
po‘latni 
(1000-1200
0
S) 
qizdirilganda prokatlash va shtamplashda donachalar orasida 
suyuqlanib mayda darzlarni hosil qiladi, unga (krasnolomkost) qizil 
holda sinuvchanlik deb aytiladi. 
Oltingugurt payvandlash sifatini va korroziyaga bardishligini 
pasaytiradi. 
Oltingugurt po‘lat xususiyatini keskin pasaytirgani uchun u 
po‘lat tarkibida 0,0350,06% dan oshmasligi lozim. 
4. Fosfor – salbiy ta’sir etadi. U ferritda eriydi va qattiqligini 
oshiradi, sovuq holda keskin mo‘rtlashtiradi (xlodnolomkost). 
Po‘latning tarkibida fosforning miqdori 0,025 – 0,045% oshmasligi 
lozim. 
Po‘latning tarkibida fosforning miqdori 0,01% ga oshsa uning 
sovuq holda sinuvchanligi – 20–25
0
S ga oshadi. Bundan tashqari 
fosfor likvatsiyani ham oshiradi, buning natijasida fosforga boy 
quyma detallarning mexanik xususiyati keskin pasayadi. 
Fosforni yo‘qotish usulidan biri metallurgiya protsessida shixta 
tarkibini tozalash. Po‘latning tarkibidan fosforni to‘la yo‘qotib 
bo‘lmaydi.