O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi ajiniyaz nomidagi nukus davlat pedagogika instituti

JUWMAQLAW
Ana tili hám oqıw sawatlılıǵı sabaqlıǵını 1-2 klaslarında derlik hesh qanday qaǵiydalar joq bul álbette oqıwshıǵa basım kórsetpew hám olardıń erkin óz oyı menen túsinip alıwına járdem beredi. 1 klass Ana tili hám oqıw sawatlılıǵı sabaqlıǵında zattıń atın bildiriwshi sózler yaǵniy atlıq haqqında anıq, tolıq aytılmaydı. Biraq muǵallimniń metodikası boyınsha túsindirilip ketiledi hám soǵan baylanıslı tapsırmalarda oqıwshıǵa "Atların yaki zatlardı tabıń" degen sorawlar ushrasıwı múmkin. 2-klass sabaqlıǵında berilgen bir temanı “boldı, onı úyrenip boldıq” dew múmkin emes ekenligin, bilimlerdi qaytalaw, izin jalǵastırıw arqalı bilim beriw oqıwshını sóz ónerin sheber iyelewge járdem beredi.
1-2-klaslar ushın ana tili hám oqıw sawatlılıǵı predmeti baǵdarlaması oqıwshınıń jas ózgesheliklerinen hám sóylew zárúrliklerine tiykarlanıp dúzilgen. Bul ana tili hám oqıw sabaqlıǵın biriktiriw arqalı oqıwshı menen islesiwde oqıw hám jazıwdı birgelikte alıp barıwǵa baǵdarlanǵan. Milliy oqıw baǵdarlamada 1-4-klass oqıwshıları ushın úyreniwge usınılǵan temalarǵa itibar bergen bolsańız, bul sanawlı temalar 1-4 klass milliy baǵdarlamasında hárbir klasta tákirarlanǵan menen tekstler bir-birin tákirarlamaydı. Mısalı: Men, sen, ol hám olar bóliminde 1-klass oqıwshıları “Meniń shańaraǵım” temasındaǵı bilimler menen tanıssa, 2-klasta “Mektebim-ekinshi úyim” temasında, 3-klasta “Jámiyetlik transportları”, al 4-klasta bolsa “”Kindik qanım tamǵan el”, “Klasımız belsendileri”, “Meniń dostım” temasında sáwbetlesedi. “Tábiyat inámları “bóliminde de bir-birin tákirarlamaytuǵın tematikanı kóriwge boladı. “Jasıl planeta”, “Janlı múyesh”, 2-klasta “Qorǵalatuǵın haywanlar”, “Jer astında ne bar?”, “Sayaxatshı quslar”, “Qısqı uyqıǵa ketetuǵın haywanlar” temasındaǵı maǵlıwmatlar menen tanıs bolsa, 3-klasta “Ózbekstannıń ayrıqsha tábiyatı”, “Antarktida – muz saltanatı”, “Dúnya okeanları” haqqında bilim alamız. 4-klasta bolsa “Taza hawa – mıń dártke dawa”, “Qızıl kitap”, “Dúnyada neshe materik bar?” temalarında sáwbetlesiw alıp barıladı
Atlıq zatlıq mánidegi tiykarǵı sóz shaqabı bolǵanlıqtan kelbetlik, sanlıq, almasıq, feyil sózler menen kelgende anıqlanadı, solar menen birlikte atawısh sóz dizbegin dúzedi. Atlıqlar leksika- semantikalıq ózgesheliklerine qaray menshikli hám ǵalabalıq, anıq hám abstrakt, dara hám jámlewshi, betlik hám betlik emes atlıqlar bolıp bólinedi. Al leksika-grammatikalıq ózgesheliklerine qaray san, tartım, seplik kategoriyasına iye.
“Klaster” - anglichan tilinen alınǵan bolıp, bizińshe “bas, bir tutas” degen máni bildiredi. Bul usılı puqta oylap tabılǵan metod bolıp, onı oqıwshılar menen jeke yaki toparda shólkemlestirilgen taza tema yamasa shınıǵıw jumısların orınlaǵanda qollanıw múmkin. Yaǵnıy, bul arqalı maǵlıwmatlardı qurastırıw hám bólimlerge bólip shıǵıw, úyrenilip atırǵan túsinikler arasındaǵı qatnas hám óz-ara baylanıslardı ornatıw qolaylıqlarına iye bolamız. Klasterge bóliwdi jeke túrde yaki topar aǵzaları menen birge qollanıw múmkin. Oqıwshılarǵa berilgen tapsırma ústinde birge jumıs islew barısında, olarda izleniwsheńlik hám maǵlıwmat toplaw qábiletlerin rawajlandıramız hám erkin, izbe-iz baylanıstırǵan halda bilimlerin bekkemlewge járdem beremiz. Birinshi hám ekinshi qosımsha arqalı atlıqtıń grammatikalıq kategoriyaları, atlıqtıń grammatikalıq túrleri túsindiriledi.
“Sinkveyn” - francuz tilinen alınǵan bolıp “Bes qatar” degen máni bildiredi. Maǵlıwmatlardı sintezlewge (ayrıqsha maǵlıwmatlar tiykarında ideyaların rawajlandırıw) járdem beretuǵın ırǵaqqa iye emes qosıq túrinde bayanlanadı. Oqıwshınıń temaǵa sáykes maǵlıwmatlar jıynaw ushın sózler menen, olardıń variantları yaki sinonimlerin oylap tabıw arqalı pikirlew dárejesi rawajlanadı. Sinkveyn usılı túsinikler hám xabarlardı júzege shıǵarıwda, sondayaq ulıwmalastırıwda tez hám áhmiyetli usıl bolıp tabıladı.