O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi ajiniyaz nomidagi nukus davlat pedagogika instituti

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

AJINIYAZ NOMIDAGI NUKUS DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI

Boshlang‘ich ta’lim fakulteti

Boshlang‘ich ta’lim yo‘nalishi

3-kurs talabasi Paluanadinova Zliyxa

Tema: 1-2 klasta Zattıń atın bildiretúǵın sózler temasın úyreniw.

METODIKASI FANIDAN

Qabulqilgan:

Nukus 2023

Tema: 1-2 klasta Zattıń atın bildiretúǵın sózler temasın úyreniw

Reje:

I. K I R I S I W

II. T I Y K A R G’ I B O’ L I M

2.1 1 klasta Zattıń atın bildiretúǵın sózler temasın úyretiw.
2.2 2 klasta Zattıń atın bildiretúǵın sózler temasın úyretiw.
2.3 Atlıqtı oqıtıwda klaster usılın qollanıw
2.4 Atlıqtı oqıtıwda sinkveyn usılın qollanıw

III. JUWMAQLAW

IV. PAYDALANG`AN A`DEBİYATLAR.

KIRISIW
Temanın` aktuallıg`ı: Atlıq – leksika-semantikalıq belgisi boyınsha zat hám zatlıq máni bildiretuǵın sóz shaqabı. Atlıqlarda zatlıq máni bildiriwine baylanıslı kim? ne? Sorawları qoyıladı1. «Kim?» sorawı adam hám adam mánisindegi atlıqlarǵa, «ne?» sorawı adamnan basqa janlı hám jansız zatlardı bildiretuǵın atlıqlarǵa qatnaslı qoyıladı. Zatlıq máni – keń túsinik. Ol atlıqlardıń leksikalıq mánisi menen tıgız baylanıslı bolıp, oǵan anıq zatlardıń atları, adam hám adam mánisindegi atamalar, janlı hám jansız zatlardıń atamalar, sonday-aq oylaw, sezim arqalı ańlatılatuǵın abstrakt atlıqlardıń atamaları kiredi. Sonday-aq atlıqlar sóz jasalıw sistemasında da ózine tán ózgesheliklerge iye. Atlıqtıń sóz jasawshı -shı/ -shi, - shılıq/ -shilik, -lıq/ -lik, -ma/ -me t.b. affiksleri arqalı tek atlıq sózler jasaladı. Mısalı: balıqshı, diyxanshılıq, pilleshilik, qamıslıq, tegislik, basqarma, birlespe t.b.
Atlıqlar sintaksislik xızmeti jaǵınan bas hám ekinshi dárejeli aǵzalardı sonday-aq qaratpa aǵzanıń xızmetin de atqaradı. Olardıń qanday aǵzalardıń xızmetin atqarıp kelgenligi sol xızmettegi sózlerdiń túrleniwi hám orın tártibine baylanıslı boladı. Atlıqlar ataw sepligi túrinde kelgende baslawısh, basqa seplik túrinde hám tirkewish penen kelgende, tolıqlawısh hám pısıqlawısh, orın tártibine qaray anıqlawısh xızmetin atqaradı. Atlıq zatlıq mánidegi tiykarǵı sóz shaqabı bolǵanlıqtan, ol kelbetlik, sanlıq, almasıq, feyil sózler menen kelgende anıqlanadı, solar menen birlikte atawısh sóz dizbegin dúzedi. Mısalı: onınshı klas, barlıq oqıwshı, usı kisi, súrilgen jer hám t.b.