O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti tarix fakulteti


Download 0.57 Mb.
Pdf ko'rish
bet2/7
Sana09.01.2022
Hajmi0.57 Mb.
#256869
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
buxoro respublikasidagi qarshilik korsatish harakati tarixidan 1920-1924 yillar

 

 

 

________________________ 

A’zolari:   

 

 

 

 

________________________ 

 

 

 

 

 

 

 

________________________ 

   

 

 

 

 

 

 

________________________ 

Samarqand-2014 


 



M U N D A R I J A 



 

KIRISH 

3-5 

I. BOB  BUXORODA QIZIL ARMIYAGA QARSHI 

HARAKATNING  ASOSIY RIVOJLANISH  BOSQICHI 

 

 

I.1. 

Buxoroda  muxolifat harakatining boshlanishi va  uning 

dastlabki g’alabalari (1920-1921 yy)……………………… 



 

6-23 

I.2. 

Harakatning avj olishi va uning kuchayishi. Anvar Posho 

boshchiligida olib borilgan janglar (1921-1922 yy)………… 



 

24-50 

II BOB  BUXORO QO’RBOSHILARI VA SOVETLARGA 

QARSHI HARAKATNING AHVOLI…………………… 

 

 

II.1. 

Harakatning keyingi rivojlanish bosqichlari (1922-1924yy) 

G’arbiy Buxoroda Mulla Abduqahhor boshchiligidagi harakat 



 

51-75 

II.2. 

Sharqiy Buxoroda Salim Posho va Ibrohimbek rahbarligidagi 

janglar.  



 

76-88 

 

XULOSA………………………………………………… 

 

89-91 

 

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI……… 

 

92-93 

 


 



KIRISH 

  O’zbekiston 

Respublikasi  o’zining  davlat  mustaqilligini  ko’lga 

kiritgandan so’ng, o’zining haqqoniy tarixini yaratish imkoniyatiga ega  bo’ldi. 

Sho’rolar  davrida  bizning  tariximiz  buzib  ko’rsatildi,  o’zoq  tariximizni 

yo’qotishga harakat qildilar. 

“Xoh o’tmishda, xoh bugun bo’lsin, boshqa millat, davlatni o’ziga qaram 

qilish  niyatida  harakat  qilgan,  qilayotgan  kuchlar  doimo  bir  siyosatni 

yuritganlar,  yuritadilar:  ya’ni  qaram  xalqning  ma’naviy,  madaniy,  tarixiy 

merosini yo’q qilish, undan judo etish… Modomiki, o’z tarixini bilgan, undan 

ruhiy  quvvat  oladigan  xalqni  yingib  bo’lmas  ekan,  biz  haqqoniy  tariximizni 

tiklashimiz, xalqimizni, millatimizni ana shu tarix bilan qurollantirishimiz zarur. 

Tarix bilan qurollantirish, yana bir bor qurollantirish zarur”.

1

  

  Milliy  mustaqillik  va    ozodlik  yo’li,  erkin  hayot  qurish,  demokratik 



huquqiy  davlat  va    fuqarolik  jamiyatini  yaratish  aslida  manna  shunday 

dmashshaqatli bo’ladi. Bunga ko’hna tarixdan ham, yaqin o’tmishimizdan ham 

ko’pdan-ko’p  misollar keltirishimiz mumkin.  

  Mustaqillik  yurtimizga,  xalqimizga  o’tmishimizni  anglash  tuyg’usini  

yuqtirdi,  imon  va  e’tiqodimizni  qaytarib  berdi.  Buyuk  tariximizni  xolisona 

o’rganib,  uni  birlamchi  manbalar  asosida  kelajak  avlodga  yetkazib  berish 

imkoniyati tug’ildi. Turkiston  istiqloli va taraqqiyoti uchun kurashda o’z shirin 

jonlarini  fido  qilgan,  qutlug’  qonlari  bilan  O’zbekiston  Respublikasining 

Mustaqilligiga mustahkam  poydevor tayyorlagan ulug’ siymolarning nomlarini 

zomandoshlarimiz  xotirasiga  muhrlash  va  abadiylashtirish  vaqti  allaqachon 

yetdi.

2

 



  Tarixdan  ma’lumki  mustabit    sovet  tuzumi  va  komunistik  rejimga,  qizil 

armiyaga  qarshi    ko’p    yillar  davomida  Turkiston    xalqlari  bir  yoqdan  bosh 

chiqarib,  qo’lni  qo’lga  berib,  hayot  momat  janglarini  olib  borishdi.  Qariyib  

                                                 

1

 Каримов И.А. Тарихий хотирасиз келажак йуқ. Т. “Шарқ”. 1998.24-25 бетлар. 



2

 Каримов И.А. Ватан саждогоҳ каби муқаддасдир. 3-жилд. Т.Ўзбекистон. 1996й. 56 бет 




 

yigirma yil davom etgan bu harakat sovet rejimi davrida noto’g’ri talqin qilindi 



va  unga  «bosmachilik»  deb  tamg’a    bosildi.  Aslini  olganda    bu  harakat 

ishtirokchilarining  qahramonliklari,  ulardagi  Ona  Vatanga  nisbatan  bo’lgan 

jo’shqin  mehr-muhabbat  tuyg’usi,  vatanparvarlik,  o’z  xalqining  taqdiri  uchun 

qayg’urish kabi xislatlar bir buyuk g’oya –Butun Turkistonning milliy istiqloli 

va mustaqilligi g’oyasida mujassamlashgan edi. 

  Buxoro  respublikasidagi  istiqlolchilik  harakati  (1920-1924  yillar)  ham  

butun 

Turkiston 



mintaqasidagi 

bu 


harakatning 

uzviy 


qismi 

hisoblanadi.Buxoroliklar  qariyib    besh  yil  davomida      qizil  armiyaga  qarshi 

mardlarcha  kypashdilar.  Kurash  shiddatli  va  shafqatsiz  kechdi.  Biroq  1924 

yilning  oxirida buxoroliklar vaqtincha mag’lubiyatga uchrashdi.  

Turkiston  mintaqasida  milliy-hududiy  chegaralanish  o’tkazilgach,  1925 

yildan boshlab harakatning yangi davri boshlandi va u ayrim uzilishlar bilan o’n 

yil davom etdi.  

  Ma’lumki,  20-yillarda  Fayzulla  Xo’jayev  va  Turor  Risqulov  kabi  davlat 

rboblari o’z asarlarida ushbu harakat  mavzusini tarixiy haqiqatga mos ravishda 

yoritishga nisbatan yaqinlashgan edilar. Biroq sovet tarixchilari L.Soloveychik, 

F.Ilyutko, A.Zevelyov, A.Boboxo’jayev, M.Irkayev, A.Eshonov, X.Inoyatov va 

boshqa  tadqiqotchilarning  kitoblarida  xalqimizning  Buxorodagi  istiqlol  janlari 

«bosmachilik» harakati tarzida talqin qilindi. Sovet mafkurasi va totalitar rejim 

hukmronligi sharoitida bundan boshqacha bo’lishi mumkin ham emas edi.  

  Buxoroning so’nggi hukmdori amir Said Olimxonning «Buxoro xalqining 

hasrati  tarixi»  memuari,  mashhur  taraqqiyparvarlar  Ahmad  Zaki  Validiy 

To’g’on  va  Munavvar  Qorining  «Xotiralar»  asarlarida,  shuningdek, 

muhojirlikdagi  vatandoshlarimiz  va  xorijiy  tadqiqotchilar  Mustafo  Cho’qay, 

Abdulla  Rajab  Boysun,  Jozef  Kastanye,  Frederik  Beyli,  Boymirza  Hayit, 

Shahobiddin  Yassaviy,  Glenda  Frezer,  Ali  Bodomchi,  Masauki  Yamauchi, 

Xisao  Komatsu,  Meri  Broksap,  Olaf  Kroeuning  Kitoblarida  Buxoroga  qizil 



 

armiyaning  bosqini  va  undagi  istiqlolchilik  harakati  to’g’risida  qimmatli 



ma’lumotlar mavjud.

1

  



  Sovetlarga  qarshi  istiqlol  uchun  kurashga  otlangan  kuchlarda  milliy 

ahillik  va  birlik  yo’q  edi.Ular  katta  kuch  bo’lsalarda  uyushmagan,  tarqoq  va 

hech  qanday  dasturiy  yo’riqqa  ega  emas  edilar,  tajribasi  yo’q  edi.  Bundan  m 

ustamlakachi sovetlar ustalik bilan foydalandilar. 

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

                                                 



1

 Раджабов Қ. Бухорога қизил армия босқини ва унга  қарши кураш.Т.2002.3-4 бетлар 




 




Download 0.57 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling