Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi buxoro Davlat universitetining pedagogika instituti

Aqli zaiflik darajalari.

Aqli zaif bolalar bosh miyasi chuqur zaralanganligi tufayli barcha oliy asab faoliyatlari buzilgan bo‘ladi. Bu buzilishlar bosh miyaning ko‘zg‘alish va tormozlanish jarayonlarida namoyon bo‘ladi.

Aqli zaif bola faoliyatlarida tashabbuskorlik, mustaqillikka intilish kabi shaxsiy sifatalr bo‘lmaydi, o‘zlarining mustaqil ishlarini aqliy jixatdan tushuntirib bera olmaydilar. Shu bois ular doim yordamga muxtojdirlar. Bosh miya faoliyatining buzilishi sabablariga ko‘ra aqliy zaiflik 3 ta darajag‘a bo‘linadi.
1.Debil (Yengil daraja)
2.Imbetsillik (O`rtacha daraja)
3.Idiot (Og‘ir daraja)
Debil bir muncha yengil daraja bo‘lib, oligofreniyaning eng ko‘p tarqalgan darajasidir. Bunday bolalar maxsus ta’lim muassasalarida ta’lim-tarbiya oladilar.
Imbesillik debil darajadan bir muncha og‘ir darajadir. Imbesil bolalarning fikrlash jarayonlari juda past darajada bo‘ladi.
Oligofreniyaning eng og‘ir darajasi idiotlik bo‘lib, ularda qo‘pol rivojlanmaganlik ko‘rinadi. Ular o‘z shaxsini aniq bilmaydi. Ularning tafakkuri deyarli yo‘q. Ular nutqi tushunarsiz tovushlardan, ba’zan aloxida so‘zlar yig‘indisidan iborat bo‘lishi mumkin. O‘zlarining xursandchiligini xarakat, qichqirish, mimika xarakatlari bilan namoyon etsalar, xafagarchiliklarini esa qaysarlik, o‘z tanalariga jaroxat yetkazish bilan ifodalaydilar. Faoliyatlari deyarli ko‘zga tashlanmaydi. O‘zlariga xizmat qilish malakasi shakllanmagan. Idiotlarda turli tutqanoqlar kuzatilishi, modda almashinuvining buzilishini ko‘rish mumkin. Bu kasalliklarni keltirib chiqaruvchi sabablar xilma-xildir. Onaning xomiladorlik vaqtida yuqumli kasallikka yo‘liqishi, og‘ir virusli gripp, tif, qizilcha, xomilaning shikastlanishi, alkogolizm va boshqalar. Yana tug‘ilish vaqtida bolaning qisqich bilan tortib olinishi, vakum bilan tug‘ilgan vaqti chuzilib ketsa, bola boshini qo‘l bilan siqilishi va xokazolar.
Aqli zaif bolalarni o‘rganish masalasi aloxida o‘rganishni talab etadigan mavzulardan biridir. Aqli zaiflik deganda me’оriy ruxiy rivojlanishdan chetlanib, xaqiqiy, real aqliy nuqsonlikka olib keluvchi xolat tushuniladi. Bunday bolalar yordamchi maktablarda ta’lim-tarbiya oladilar. Ta’lim jarayonida aqli zaif bolaning tafakkuri, nutqi, qiziqishlari va bilish qobiliyatlari rivojlanishi bilan birga axloqi xam rivojlanib boradi. Ularda jamoada o‘zini tutish, mexnatga to‘g‘ri munosabatda bo‘lish kabi fazilatlar vujudga keladi.
SAVOLLAR:
1.Koreksiya degani nima?
2.Maxsus pedagogika nima va uning qanday tarmoqlari bor?
3.Oligofrenopedagogikaning mavzu baxsi nimadan iborat?
4.Aqli zaiflikni keltirib chiqaruvchi sabablarga nimalar kiradi?
5.Aqli zaiflik darajalari haqida nimalarni bilasiz?
6.Aqli zaif bolalar o‘rganish manbai deganda nimani tushunasiz?