O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Buxoro Davlat Universiteti

Atsetilsellyuloza

X+Y=3 yoki X=0 va Y=3

Atsetilsellyuloza sellyulozaning sirka kislota bilan xosil kilgan murakkab efiridir. Sellyulozani atsetillash uchun zarur bulgan sirka kislota sanoatda asosan atsetilendan olinadi. Atsetilenga Kucherev reaksiyasiga muvofik suv ta’sir ettirib, sirka aldegid olinadi:

Sirka aldegid turli metall oksidlari (Mn, Fe, Ag va x.) oksidlari katalizatorligida 60 da xavo kislorodi bilan oksidlanib, sirka kislotaga aylantiriladi:

Sirka kislotadan angidridlovchi moddalar (R₂O₅, N₂SO₄ va boshkalar) ta’sirida sirka angidrid olinadi:

S


ellyulozani atsetillash reaksiyasi kuyidagicha ifodalanadi:







Etilsellyuloza

Y+X=3

Etilsellyuloza sellyulozaning oddiy efiri, ishkoriy sellyuloza bilan etilxloridning uzaro ta’siridan olinadi. Etilsellyuloza odatda yegoch sellyulozasidan olinadi. U paxta sellyulozasiga nisbatan govak buladi. Sanoatda etilsellyuloza kuyidagicha olinadi: sellyulozani merserizatsiyalab ishkoriy sellyuloza olinadi. Xosil bulgan ishkoriy sellyulozani avtoklavkaga solib ustiga efirlovchi aralashma kuyiladi. Bu aralashma 4950% etilxlorid va 4451% benzoldan iborat. efirlash reaksiyasi ekzotermik reaksiya, 80130t va R da 1012 soat davom etadi.

X

osil bulgan etilsellyulozaning efirlanish darajasi =260270, u ya’ni u=2,62,7 buladi. Bu reaksiyada sellyulozaning xar bir elementar xalkasiga 1115 mol etilxlorid olish kerak. Etilsellyuloza yaxshi dielektrik va suvga chidamli bulganidan undan turli radio detallar va kondensatorlar yasaladi; sovukka chidamliligi, mustaxkamligi tufayli plastmassalar sifatida ishlatiladi.