Sfera va uning elementlari.
Ta’rif 1.1. Fazodagi tayin nuqtadan bir xil uzoqlikda nuqtalarning geometrik o’rniga sfera deyiladi.
Teorema 1.1. Har qanday tekislik bilan sferaning kesishmasi aylana bo’ladi.
Isboti. Faraz qilaylik, sfera va uning biror tekislik bilan kesimi egri soha berilgan bo’lsin. (1.1-chizma).
Bunda va soha ga perpendikulyar. Shuningdek, hamda, va uchburchaklar uchun tomon umumiydir. Bundan hulosa qilish mumkinki, va uchburchaklar teng ekan yoki ekanligini topamiz. va nuqtalar sohaning ixtiyoriy nuqtalari ekanligi uchun aylana tarifiga asosan soha aylana bo’ladi. Teorema isbotlandi.
Natija 1. Sfera markazidan aylana markaziga tushirilgan chiziq aylana tekisligiga perpendikulyar bo’ladi.
Natija 2. Sfera markazidan bir xil masofada o’tgan tekisliklar orqali teng aylanalar hosil bo’ladi. Sfera markaziga yaqinroq masofada o’tgan tekislik kattaroq aylana hosil qiladi.
Ta’rif 1.2. Sfera markazidan o’tuvchi tekislik hosil qilgan aylana kata aylana deyiladi. Sfera markazidan o’tmaydigan aylana esa kichik aylana hosil qiladi.
Ta’rif 1.3. Sferadagi katta aylanaga perpendikulyar diametri sferaning o’qi deyiladi. Uning sferadagi uchlari bo’lgan va nuqtalar shu katta aylananing qutb nuqtalari deyiladi.
Natija 1. Sferadagi parallel aylanalar bir xil qutblarga ega.
Natija 2. Sferadagi barcha kata aylanalr o’zoro teng.
Natija 3. Har qanday kata aylana sferani teng ikkiga bo’ladi.
Natija 4. Ixtiyoriy ikkita kata aylanalar bir-birini kesadi.
Natija 5. Agar ixtiyoriy ikkita kata aylanalardan o’tgan tekisliklar o’zoro perpendikulyar bo’lsa, ushbu aylanalar bir-birining qutblaridan o’tadi.
Natija 6. Sferadagi ixtiyoriy ikkita nuqta orqali kata aylana o’tkazish mumkin.
Natija 7. Sferadagi ixtiyoriy nuqta orqali faqat bitta aylana chizish mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
