O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi foziljon Abidovich Xoshimov Abduraxim Dexqonovich Taslimov Ikromjon Usmonovich Raxmonov elektr ta’minoti tizimida energiya nazorati va hisobi

3.6. Elektr ta’minotini optimallashtirish 

Ko„pchilik uchun elektr iste‟moli jarayoni juda tabiy ko„rinadi. Qancha

elektr energiya iste‟molchiga zarur bo„lsa, shuncha miqdorni bosh energetik
xizmati ta‟minlashi kerak. Bu jaraynni boshqarish haqida o„ylab ko„rishga to„g„ri
kelmaydi. Ko„pchilik rahbarlar uchun mahsulotni chiqarish rejasi va kim rejani
bajarilishiga halaqit bersa u bilan kurashish birinchi o„rinda turadi.

Lekin, elektr iste‟moli jarayonini shunday tarzda boshqarish mumkinki,

ko„plab bo„lishi mumkin rejimlardan ko„proq boshqarish vazifasini qoniqtiradigan
birini tanlash mumkin. Boshqacha aytganda maqsadga qaratilgan boshqarish
funksiyasi minimal (maksimal) bo„lishi uchun rejimni optimallashtirish mumkin.

Ma‟muriy echimlar hisobiga elektr qurilmalar va texnologik rezervlarning

ish rejimlarini tartiblashtirish mumkin. Buning uchun korxonalarda energiya
tizimining aktiv yuklamalar maksimumi soatlarida doimiy amaldagi tartibga solish
tadbirlarini o„tkazish reja-grafiklari ishlab chiqiladi. Energiya tizimining aktiv
yuklamalar maksimumi soatlarida yuklamalarini keyingi kamaytirishga elektr
qurilmalar ish rejimlarini optimallashtirish va mahsulotlar chiqarilishini
kamaytirmasdan texnologik jarayonlarni bo„lishi mumkin o„zgartirish hisobiga
erishish mumkin.

Elektr iste‟moli jarayonini boshqarish uchun, uni optimallashtirish

maqsadida uning yordamida rejim o„zgartiriladigan “vosita” zarur. Ishlab chiqarish
korxonasida bu “vosita” iste‟molchilar-rostlagichlar – maxsus iste‟molchilar

---

46

hisoblanadi. Ularning holatini rejimni optimallashtirish maqsadida bila turib
boshqarish mumkin.
NAZORAT SAVOLLARI: 
1. Sanoat korxonalarida avtomatlashtirilgan tizimlarni joriy etilishining maqsadga
muvofiqligi nimadan iborat?
2. Avtomatika yordamida boshqarish zarur bo„lgan sharoitlarga nimalar kiradi?
3. Inson va EHM ning funksional imkoniyatlarini taqqoslang.
4. ENHAT tizimlarini ishlab chiqishda qanday avtomatlashtirish darajasi tanlanishi
kerak?
5. Korxona energiya iste‟molini nimalar tashkil etadi?
6. Korxona energiya iste‟moli TTTE darajasi nechta asosiy qismlardan tashkil
topgan?
7. Sanoat korxonalari ENHAT tizimlarining iqtisodiy samaradorligi nimalardan
iborat?
8. Energiyani hisobga olish – energiya tejamkorligi uchun vosita ekanligini
ta‟riflang.
9. Ko‟p zonali tarifga o„tishning afzalliklari nimalardan iborat?
10. Elektr iste‟moli rejimlariga muvofiq sutkalar qanday zonalarga bo„linadi?
11. Elektr ta‟minotini optimallashtirish nimalardan iborat?

---

47