O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti pedagogika fakulteti sirtqi Pedagogika va psixologiya yònalishi spp 19 guruh talabasi Abdukarimova Xolidaning pedagogik konfliktologiya fanidan

Mantiqiy metod huquqni mantiqiy o’rganish, izohlash vositalari va usullarini o’z ichiga oladi, tafakkur shakllariga va dialektika, mantiq qonunlariga asoslanadi.

Mantiq qonunlarining har biri (ayniyat, qarama-qarshilik, uchinchisini istisno etish, etarli asoslantirish va h.) huquq xususiyatlarini ifodalash orqali huquqda o’zini to’la namoyon etadi. Barcha asosiy huquqiy va tartibga solish jarayonlari ( eng avvalo, huquq ijod etish va huquqni qo’llash) tushunchalar, xulosalarni tahlil etish qoidalari - tafakkur shakllari bilan qat’iy mos holda amalga oshiriladi.
Huquqdagi konfliktli holatlarni o’rganishda va tushunishda mantiq vositalaridan foydalanish qonunchilikni shakllantirishda ziddiyatlarga yo’l qo’ymaslikka, mantiqan ziddiyatli bo’lmagan va shu bilan huquqning eng samarali tizimini bunyod etishga, pedagogik normalarni to’g’ri va o’rinli qo’llashga imkon beradi.

Qiyosiy metod pedagogik tushunchalar, hodisalar va jarayonlarni taqqoslashni hamda ulardagi o’xshash yoki farqlanuvchi jihatlarni aniqlashni taqozo etadi. Taqqoslash natijasida yaxlit huquqiy tizimning yoki alohida huquqiy institutlar va normalarning, ularning uyg’unlik va muvofiqlik sifat holati aniqlanadi. Sotsiologik(aniq-sotsiologik) metod pedagogik konfliktlarning turli xillarini, qabul qilinadigan qarorlarning qanday natija berishligini, shuningdek, huquqiy tartibga solish yoki huquqiy muhofazaning ishonchliligi va o’z vaqtida bo’lishini o’rganishda samarali foyda berishi mumkin. Bunday metod ko’pgina an’anaviy muammolarga ijtimoiy amaliyot talablarini e’tiborga olgan holda chuqur yondoshib qolmay, balki shu bilan bir qatorda yangi muammolarni ham keltirib chiqaradi. Gap shundaki, bozor munosabatlariga o’tish jarayonida faqat davlat va huquqning xususiyatlari va rivojlanish tendentsiyalarini, umumiy qoidalarini, tamoyillarini aniqlash etarli emas. Bunda bu omillar real munosabatlarda qanday amal qilishi mumkin, davlat-huquqiy tizimning butun holida va tizim doirasida uni tashkil etuvchi elementlarning har birini samarali amal qilishini ta’minlash qanday yo’llar bilan erishiladi kabi masalalar echimini topish kerak.

Qiyosiy metod pedagogik tushunchalar, hodisalar va jarayonlarni taqqoslashni hamda ulardagi o’xshash yoki farqlanuvchi jihatlarni aniqlashni taqozo etadi. Taqqoslash natijasida yaxlit huquqiy tizimning yoki alohida huquqiy institutlar va normalarning, ularning uyg’unlik va muvofiqlik sifat holati aniqlanadi. Sotsiologik(aniq-sotsiologik) metod pedagogik konfliktlarning turli xillarini, qabul qilinadigan qarorlarning qanday natija berishligini, shuningdek, huquqiy tartibga solish yoki huquqiy muhofazaning ishonchliligi va o’z vaqtida bo’lishini o’rganishda samarali foyda berishi mumkin. Bunday metod ko’pgina an’anaviy muammolarga ijtimoiy amaliyot talablarini e’tiborga olgan holda chuqur yondoshib qolmay, balki shu bilan bir qatorda yangi muammolarni ham keltirib chiqaradi. Gap shundaki, bozor munosabatlariga o’tish jarayonida faqat davlat va huquqning xususiyatlari va rivojlanish tendentsiyalarini, umumiy qoidalarini, tamoyillarini aniqlash etarli emas. Bunda bu omillar real munosabatlarda qanday amal qilishi mumkin, davlat-huquqiy tizimning butun holida va tizim doirasida uni tashkil etuvchi elementlarning har birini samarali amal qilishini ta’minlash qanday yo’llar bilan erishiladi kabi masalalar echimini topish kerak.
Pedogogikada mavjud bo'lgan bir qancha muammolarni mana shunday sharq mutafakkirlarimiz o'z qarashlari bilan ijobiy hal qilish yo'llarini tavsiya etishgan.
Pedagogik jarayondagi aloqalar tizimida o'qituvchi va o'quvchi munosabatlari muhim o'rin egallaydi. O'qituvchi bu jarayonda yetakchi hisoblanib, o'quvchiga bilim berish bilan birga ularga halollik, mehr-oqibatlik, sofdillik, odob-axloq sifatlarini ham berib boradi. O'quvchining ko'ngliga yo'l topib, o'zlarining xushmuomalaliklari bilan hurmatga va obro'ga erishadilar. Afsuski hamma o'qituvchilar ham bunday emas. O'quvchiga qo'pollik qilib, ularni ko'nglini o'qishdan sovitib qo'yadilar. O'sib kelayotgan yoshlarni tarbiyasiga salbiy ta'sir o'tkazadilar va natijada o'qituvchi hamda o'quvchi o'rtasida nizolar vujudga keladi.
Pedagogikada ta'lim jarayoni, tarbiya jarayoni, odamlarning tabiati shu darajada murakkabki, o'qituvchi ba'zan istamasa ham o'zining qo'ygan talablarini bajarmagan o'quvchilarga qo'pollik qilib qo'yadi. U o'zining bu harakatini bolaga yaxshilik qilayapman, uni tog'ri yo'lga solayapman deb hisoblaydi va buning natijasida o'qituvchi va o'quvchi o'rtasida nizo yuzaga keladi. Lekin shu narsani ham inobatga olish kerakki, bunday tarbiyasiz bolalar nosog'lom muhitda tug'iladilar va shu muhitda tarbiyalanadilar. Sa'diy Sheroziyning "Guliston" (Toshkent 1968) asarida keltirilgan "Tarbiya ta'siri bayoni" bobidagi hikoyatlari, Alisher Navoiyning "Mahbub ul-qulub" asaridagi "Mudarrislar to'g'risida", "Maktabdorlar to'g'risida"gi maqolalarida bildirilgan fikrlar yuqoridagi fikrlarimiz dalili bo'la oladi.

Xulosa