O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti issn 2181-7367 e-issn 2181-1172

3.
Prunus petunnikowii (Litv.) 
Rehder. 
Amygdalus 
petunnikovii Litv. 
Petunnikov bodomi 
4.
Prunus spinosissima (Bunge) 
Franch. 
Amygdalus 
spinosissima Bunge 
Tikanli bodom yoki 
bodomcha 
Buxoro bodomi yoki yovvoyi bodom Prunus bucharica (Korsh.) Hand.-Mazz. Bu tur daraxt yoki buta 
bo’lib Janubiy Qizilqum, Tyan-Shan (Qurama tizmasining gʻarbiy qismida), Pomir-Oloy (Oloy, Turkiston, 
Nurotov, Hisor, Bobotogʻ) tizmalarida tarqalgan. Buxoro bodomi toshli, shag'alli, mayda tuproqli 
togyonbag’irlarida, qoyalarda, tog'lar, daryo vodiylari, allyuvial tuproqladar o’sib rivojlanadi. Boxoro bodomi 
dorivor, oziq-ovqat, manzarali, bo'yoq tayyorlashda foydalanish, o'rmon melioratsiyasida, asal beruvchi 
xususiyatlari tufayli qadirlanadi. Bu tur Xalqaro qizil kitobga yo’qolib ketayotgan zaif tur sifatida kiritilgan. 
Oddiy bodom yoki shirin bodom Prunus amygdalus Batsch. Bu tur daraxt bo’lib Gʻarbiy Tyan-Shan (Pskem va 
Ugom daryolarining quyi oqimi, Fargʻona tizmasi), Gʻarbiy Kopettogʻda togʻ etaklari, pasttekisliklar, oʻrta 
yerlarda uchraydi. Bu tur, madanilashtirilgan tur bo’lib ko’plab mahalliy nav va shakillari ham mavjud. Oddiy 
bodom oziq-ovqat, manzarali, bo'yoq tayyorlashda foydalanish, o'rmon melioratsiyasida, asal beruvchi 
xususiyatlari tufayli qadirlanadi. Petunnikov bodomi Prunus petunnikowii (Litv.) Rehder. Bu tur buta bo’lib 
asosan Gʻarbiy Tyan-Shan (Qoratov, Qozi-Kurt togʻlari, Qarjantau, Talas Olatov, Ugom, Pskom, Koʻksu, 
Sandalash, Chotqol va Qurama tizmalari) da togʻ etaklari, pasttekisliklar, oʻrta yerlarda uchraydi. Petunnikov 
bodomi dorivor, moy olish, manzarali, bo'yoq tayyorlashda foydalanish, o'rmon melioratsiyasida, asal beruvchi 
xususiyatlari tufayli qadirlanadi. Tikanli bodom yoki bodomcha Prunus spinosissima (Bunge) Franch. Bu tur 
buta bo’lib asosan tarqalish ariali Qizilqum, Tyan-Shan (Qoratov, Ugom, Pskem, Chotqol, Fargʻona va 
Kuramin tizmalari, Moʻgʻoltov), Pomir-Oloy (Turkiston, Nurota tizmalari, Zaravshon, Hisor, Bobotogʻda togʻ 
etaklari, pasttekisliklarida, oʻrta yerlarida uchraydi. Bodomcha dorivor, moy olish, manzarali, bo'yoq 
tayyorlashda foydalanish, o'rmon melioratsiyasida, asal beruvchi xususiyatlari bilan ahamiyatga ega.
M.G. Paxamova (1961) oʻzining “Mindali Uzbekistana” kitobida oddiy bodomni tabiatda tabiiy holatda 
uchraydigan yovvoyi tur deb, bunga sabab qilib uning issiq va juda kam nam iqlimli hududda, togʻ qiyaliklarida 
toshloq yerlarda oʻsishini keltirib o’tgan [1]. 
M.M.Mirzayev (1982) aytishicha togʻ hududlarida bodom daraxtlarining balandligi uning oʻsib turgan 
togʻ qiyaliklariga bogʻliqdir, dengiz sathidan 1100 m balandlikda shimoliy togʻ qiyalikka nisbatan janubiy togʻ 
qiyaliklarda balandroq joylada ham uchrashini ta`kidlab oʻtgan [2]. 
A. Torrecillas va boshqalar (1996) ta`kidlashicha, bodomning ikkita navini dala sharoitida o’stirib 28 kun 
davomida sug’orilmasdan, suvsizlik sharoitiga solingan. O’simlik qayta sug’orildi va 8 kun davomida qayta 
tiklanishi o’rganilgan. Bodomning ikkita navida olib borilgan suvsizlikka chidamliligi bo’yicha “Garrigues” 
navi suv stress davrining asosiy qismida osmotik moslashuvchanglikni namoyon qilgan, bu esa barg turg’unlik 

---