O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti yuldashev Ulmasbek Abdubanapovich

tegishlidir. Vektorli kompyuter grafikasi - bu usulda vektorli displeylardan 
foydalaniladi. Vektorli qurilmalarda xotirlovchi elektron nurli trubka qo‘llanilib, 
nur ekran bo‘ylab berilgan traektoriya bo‘yicha bir marta yugurib o‘tadi va shu 
holat ikkinchi buyruq kelmaguncha, trubka xotira qurilmasida saqlanib qoladi. 
Rastrli qurilmalarda - tasvir uni hosil qiluvchi nuqtalarning yig‘indisi sifatida 
paydo bo‘ladi (piksel va pellar yig‘indisi). Rastr deb gorizontal qatorlarning vaqt 
birligidagi yig‘indisiga aytiladi. Bunda har bir qator alohida pellardan tashkil 
topadi. Bitta pel matritsasi ekranning hamma maydonini qoplaydi. Nur ketma-ket 
bo‘lib har bir qator bo‘ylab yugurib o‘tadi va u pellardan o‘tayotganda nurning 
yorqinlik darajasi o‘zgaradi. Agar tasvir ekranda bo‘lsa, u holda bu nuqta piksel 
deyiladi. 
Rastrli grafikaning ikki asosiy kamchiligi ma’lum: a) berilganlar 
massivining hajmini kattaligi va ularni qayta ishlash hamda saqlashning 
zaruriyligi; b) sifatini buzmasdan tasvirning masshtablashtirishning mumkin
emasligi. 
Vektorli grafika. Ushbu ikki kamchilikni yo‘qotadi, lekin tasviriy 
polotnolarni yaratish jarayoni juda murakkabdir. Amaliyotda vektor grafikasi 
vositalarini bezatish, chizmachilik va loyihalash - konstruktorlik ishlarida 
qo‘llaniladi. Vektorli grafikada har qanday murakkab ob’ektni tasvirlash va uni 

---

8 
xotirada saqlash uchun operativ xotiraning 20-30 baytli maydoni etarli hisoblanadi. 
Vektorli grafikada masshtablash masalalari engil hal qilinadi. Masalan, agar 
chiziqning qalinligi, aytaylik, 0,15 mm bo‘lsa, rasmni qanchalik kattalashtirmaylik 
yoki kichiklashtirmaylik, chiziq qalinligi o‘zgarishsiz qoladi. Bu xususiyat vektor 
grafikasining ajoyib xususiyatidir. Fraktal grafika, vektor grafikasiga o‘xshab 
hisoblanadigan grafikadir, lekin undan farqi shundaki, hech qanday ob’ekt 
kompyuterning xotirasida saqlanmaydi. Tasvir tenglamalar asosida quriladi, shu 
sababli tenglama koeffitsienti qiymati doimo o‘zgarib turadi. O‘zgargan 
koeffitsientlar asosida mutlaqo boshqa tasvir hosil bo‘lishi mumkin. 
Qo‘llanish sohasiga ko‘ra kompyuter grafikasi quyidagi turlarga bo‘linadi: 
tijoratga oid; namoyishlarga oid; muhandislikka oid; ilmiy, ko‘rgazmaliy, 
animatsion.