O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti yuldashev Ulmasbek Abdubanapovich

CIE Lab rang moduli. 1920-yilda CIE Lab {Communication Internationale 
de I’Eclairage — xalqaro komissiya, L,a,b — bu sistemada koordinata o‘qlarining 
ifodalanishi) rang fazoviy moduli ishlab chiqildi. Sistema apparatga bog‘liq 
bo‘lmaganligi uchun ko‘p hollarda qurilmalar orasida ma’lumotni o‘tkazish uchun 
qo‘llaniladi. CIE Lab modulida ixtiyoriy rang quyidagicha aniqlanadi; yorug‘lik 
(L) va uning xromatik komponentlari: a — parametri yashil rangdan qizil 
ranggacha o‘zgarish diapazonini, b — parametri ko‘k rangdan sariq ranggacha 
o‘zgarish diapazonini tashkil qiladi. CIE Lab modulida ranglarni qamrab olish 
imkoniyati texnik qurilmalar (monitor, printer) imkoniyatlaridan yuqori bo‘lganligi 
sababli tasvirni chiqarishdan oldin uni o‘zgartirishga to‘g‘ri keladi. Bu modul 
rangli fotokimyoviy va poligrafik jarayonlarni bir-biriga bog‘lash uchun ishlab 
chiqilgan. Hozirgi kunda bu modul Adobe Photoshop dasturida standart sifatida 
qabul qilindan.
RGB rang moduli. RGB (Red, Green, Blue — qizil, yashil, ko‘k) rang 
moduli tasvirni ekranda tahrir qilish nuqtayi na-zaridan kelib chiqqan holda juda 
qulay va u birbiriga bog‘liq bo‘lmagan uchta qiymatdan foydalanadi. Buni uch 
o‘lchamli koordinata sistemasi ko‘rinishida ifodalash mumkin. Har bir 
koordinatalar o‘qida 0 dan 255 gacha diapazondagi bitta rang joylashtiriladi. 
Natijada rangli kub hosil bo‘ladi va uning ichida RGB modulning barcha ranglari 
joylashadi. Bu kubning hajmini hisoblash natijasida RGB modulning ranglar soni 
16 777 216 ta bo‘lishi mumkinligini aniqlaymiz, ularni 24 razryadli ranglar platasi 

---

12 
yordamida monitorda aks ettirish mumkin. RGB ranglar majmuasi bilan ishlangan 
barcha tasvirlarni xohlagan formatda diskka yozish mumkin. RGB ranglar 
majmuasidagi ayrim ranglar tabiatda uchramaydi. RGB rang moduli additiv bo‘lib, 
har qanday rang uch asosiy (qizil, yashil va ko‘k) ranglarning turli miqdorlari 
birikmasidan hosil qilinadi. Bu esa kompyuter grafikasini hosil qilish va qayta 
ishlashda asos bo‘lib, elektron aks ettirish (monitor, televizor) uchun xizmat qiladi. 
Agar asosiy rangning bir komponentini ikkinchisiga qo‘shsak, nurlanishlar 
yig‘indisining yorug‘ligi ortadi. RGB ranglar majmuasida oq rang uchala 
ranglarning maksimal aralashmasidan hosil qilinadi, qora rang esa buning aksi 
o‘laroq minimal aralashmasidan hosil qilinadi.
Asosiy ranglaming joylashuvi
Ushbu rang moduli apparat-qurilmalar uchun mo‘ljallangan bo‘lib, rangli 
monitorlarda, televizorlarda keng ishlatiladi. Bunda asosiy ranglar qizil, yashil, 
ko‘k ranglar bo‘lib, qolganlari shularning qo‘shilishidan hosil qilinadi.