O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi I. K. Umarova. G. Q. Salijanova

 
Cho‘ktirish mashinalari Foydali qazilmalarni boyitish amaliyotida asosan uch 
turdagi cho‘ktirish mashinalari ishlatiladi: porshenli, diafragmali va porshensiz 

---

69 
(2.5.–rasm, a, b, v).qo‘zg‘aluvchi panjarali cho‘ktirish mashinalari juda kam hollarda 
ishlatiladi 2.5–rasm, g). 
Porshenli cho‘ktirish mashinalarining ishlash printsipi yuqorida ko‘rib 
chiqildi.Porshenli cho‘ktirish mashinalari ikki, uch va to‘rt kameradan iborat bo‘ladi. 
Kameraning ostki qismi piramida yoki cho‘zinchoq shaklga ega.Kameradagi panjara 
kichik farq bilan o‘rnatiladi.Har qaysi kameraning panjarasi oldingisidan taxminan 
1shsh mm ga pastroq o‘rnatiladi.Suvning tebranishlari porshen yordamida hosil 
qilinadi.Har qaysi kameraning panjarasi, oldingisidan taxminan 1shsh mm pastroqholda 
o‘rnatiladi.Suvning tebranishlari porshen yordamida hosil qilinadi.Har qaysi kamera 
ostiga suv beriladi. Yirik og‘ir zarrachalar qopqoq yordamida boshqariladigan tuzoq 
orqali, maydalari esa o‘rindiq yoki panjara orqali bo‘shatiladi. Yengil zarrachalar oxirgi 
kameradan quyuluvchi ostona orqali o‘z oqimi bilan chiqariladi. 
Porshenli cho‘ktirish mashinalarining ishlab chiqarish unumdorligi boyitilayotgan 
mahsulotning yirikligi va panjaraning o‘lchamiga qarab sh,5 dan 8 t/soat ni tashqil 
qiladi.
Diafragmali cho‘ktirishmashinasi) rudalarni boyitish amaliyotida keng ishlatiladi. 
Uning ishlash prinsipi xuddi porshenli mashinaning ishlash prinsipiga o‘xshaydi. 
Ulardagi farq shundan iboratki, yuqoriga va pastga harakatlanuvchi suv oqimi porshen 
bilan emas, balki rezina diafragma 6 yordamida hosil qilinadi. 
Diafragmali cho‘ktirish mashinalarida diafragma vertikal va gorizontal joylashishi 
mumkin. Diafragma yuqorida maxsus diafragma bo‘limida, panjaraning ostida yoki 
kameraning yon devorida joylashishi mumkin. 
Diafragmasi pastda joylashgan diafragmali cho‘ktirish mashinasining tuzilishini 
ko‘rib chiqamiz (2.6.–rasm). MOD–2 cho‘ktirish mashinasi korpus 7 da joylashgan 
ikkita kameradan tashqil topgan.Har qaysi kameraning pastki qismi manjet 6 va 
silindrshaklidagi gardish, 4 orqali qo‘zg‘aluvchi konusli voronka 3 bilan bog‘langan. 
Bu voronkalar sharnir orqali bir–biri bilan mahkamlangan prujinalanuvchi ressor 1 
bilan bog‘langan.Ishchi kameralarda panjara 5 o‘rnatilgan.Kameralarga suv kollektor 
1sh orqali beriladi. 

---

70 
2.6.–rasm. Diafragmali chqktirish mashinasi MOD–2 
Kameralarga tushayotgan mineral zarrachalar aralashmasi suv oqimining 
tebranishlari ta’sirida turli zichlikdagi zarrachalarni saqlovchi qatlamlarga bo‘linadi. 
Nisbatan og‘ir minerallarning zarrachalari konusli voronkalarda yig‘ilib, davriy holda 
bo‘shatish tuynugi orqali bo‘shatib olinadi. 
Bu mashinalarning texnik harakteristikasi 2.7–jadvalda keltirilgan. 
2.7–jadval 
Cho‘ktirish mаshinаlаrining tехnik harаktеristikаsi 
Ko‘rsatkichlar
MOD–2 
MOD–3 
MO–6 
Kameralar soni
2 
3 
6 
Kameralar o‘lchami, mm 
1000х100 
1000х1000 
1250х1250 
Panjaraning 
foy-dali 
maydoni, m2
1,8 
2,7 
8,65 
Tagining yurishi, mm 
2–18 
2–18 
3–16 
Ishlab 
chiqarish 
unumdorligi, t/soat 
25 gаchа 
30gаchа
30–40 
Elektrodvigatel quvvati, kVt 
1,7 
1,7 
2,8 
Gabarit o‘lchamlari, mm 
uzo‘nligi 
kengligi
balandligi 
2500 
1645 
1360 
3700 
1645 
2115 
4850 
3260 
2570 

---

71 
Yengil zarrachalar quyulish ostonasi orqali chiqib ketadi. Panjaraga magnetit, 
ferrosilitsiy kabi og‘irminerallardan o‘rindiq to‘shaladi. O‘rindiqning qalinligi 
boyitilayotgan mahsulotning yirikligiga bog‘liq. 
Mashinaga beriladigan ruda zarrachalarining o‘lchami 15 mm dan ortmasligi kerak. 
Mashinaning ishlab chiqarish unumdorligi 25 t/soat, konusli voronkalarning tebranish 
chastotasi 350 min–1, yurishning o‘lchami 4sh mm dan oshmasligi kerak. 
MOD–2; MOD–3; MO–6 turdagi diafragmasi pastda joylashgan, konussimon 
taglikka ega cho‘ktirish mashinalari rudalarni boyitishda keng ishlatiladi. MOD–2; 
MOD–3 mashinalari o‘lchami 15 mm gacha, MO–6 esa o‘lchami 0,1–2 mm li rudalarni 
boyitish uchun ishlatiladi.