O’zbekistоn respublikаsi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi I. Mislibаyev, F. Umarov yer osti konchilik ishlari texnologiyasi

7.5-§. Sidirg`asiga qazish tizimlari 
Sidirg`asiga qazish tizimlarining mohiyati shundaki, ular qollanilganda 
qazish maydonidagi ko`mir qazish va kon-tayyorlov ishlari bir vaqtda olib boriladi. 
Bunda lava va kon-tayyorlov lahimlari kavjoylarining surilish yo`nalishi bir tomonga 
boladi. Tayyorlov lahimlar butunlay qazilgan bo`shliqda yoki ko`mir massivi 
chegarasi bo`ylab qazilgan bo`shliq oraliglda saqlab turiladi. 
 

---

228 
7.8-rasm. Lava-qavatli sidirg`asiga qazish tizimi: a — qavat shtreklarini saqlovchi 
butunliklar bilan muhofaza qilish va tashuvchi shtrek kavjoyini lavadan uzdi- rib o`tkazish sxemasi 
(1 — kapital bremsberg, 2 — ishchilar yo`lagi; 3 — qavat tashuvchi shtreki; 4 — prosek; 5 — lava; 
6 — qavat shamollatuvchi shtreki; 7 — qulatilgan kesuvchi pechi; b — qavat shtreklarini 
toshdevorlar bilan muhofaza qilish va tashuvchi shtrekni lavadan kechiktirib o`tqazish sxemasi (1 
— qavat tashuvchi shtreki; 2 - raskoska; 3 - lava; 4 - qavat shamollatuvchi shtreki). 
Sidirg`asiga qazish tizimlari qollanilgan shaxtalarda qazish maydonidagi 
ko`mir zaxiralarini qazishga tayyorlash jarayonlari juda qisqa vaqt ichida amalga 
oshiriladi. 
Sidirg`asiga qazish tizimlari MHD ko`mir konlarida keng qollaniladi. Ogish 
burchagi qanday bolishidan qat`i nazar, qalinligi 0,9-1,5 m bolgan qatlamlarni 
qazishda sidirg`asiga qazish tizimlari qollaniladi. Bu qazish tizimlari stolbali qazish 
tizimlari kabi shaxta maydoni istalgan usulda tayyorlanganda ham qollanishi 
mumkin. 
Sidirg`asiga qazish tizimlarining qator ko`rinishlari (variantlari) mavjud. 
Quyida ularning eng asosiylarining qisqacha mohiyati to`g`risida ma`lumotlar 
keltiriladi. 
7.5.1-§. Yotiq va qiya qatlamlarni sidirg`asiga qazish tizimining lava-qavat