O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi “ib va kt” fakulteti

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

“IB va KT” fakulteti

“TJICHAB” yo’nalishi

2-kurs K-85-21 –guruh

talabasi : Zoidjon Xudoyberdiyevning

“Elektrotexnika” fanidan

TAYYORLAGAN

MUSTAQIL ISHI

Mavzu: Transformatorlar

Reja: Asosiy qism 1.Transformatorlarning ishlash prinsipi va tuzilishi. 2.Transformatorning salt va yuklangan rejimlarda ishlashi. 3.Adabiyotlar

Bir kuchlanishli o‘zgaruvchan tokning boshqa kuchlanishli o‘zgaruvchan tokka o‘zgartiruvchi elektromagnit apparat transformator deyiladi. Transformatorlar kuchlanishni o‘zgartirgich sifatida ko‘p sohalarda va har xil maqsadlarda foydalaniladi. Xususan, elektr energiyasini uzoq masofalarga uzatish va iste'molchilarga taqsimlashda, qizdirish, payvandlash, to‘g‘rilash elektr qurilmalarida, radioapparatda avtomatika, aloqa qurilmalarida va hokazolarda transformatorlarning ahamiyati katta. Elektr energiyasini elektr o‘tkazgichlar orqali uzoq masofalarga uza- tishda elektr energiyasining bir qismi isrof bo’lishini biz bilamiz. Demak, kuchlanishning qiymati qancha katta bolsa, quvvat isrofi shuncha kam bolar ekan. Xulosa qilib shunday deyish mumkin, elektr energiyasini qancha uzoq masofaga uzatmoqchi bolsak, kuchlanish shuncha yuqori bolishi kerak. Iste’molchilarning asosiy qismi elektr energiyasini past kuchlanishda iste'mol qiladi. Elektr energiyasining kuchlanishini iste’molchiga yaqin masofaga olib kelgandan keyin pasaytirish lozim. Bu vazifani ham transformatorlar bajaradi.

1- rasmda yuqori kuchlanishli elektr tarmog‘ining sxemasi ko‘rsatilgan. Bu sxemadan kuchaytiruvchi va pasaytiruvchi transformatorlar elektr tarmoqlarida asosiy elementlardan biri ekanligi va uning ahamiyati ko‘rinib turibdi. Elektr tarmoqlarida ishlatiladigan transformatorlar kuch transformatorlari deb ataladi.

Birlamchi va ikkilamchi chulg‘amlar EYKA larining nisbati transformatorlash koeffttsiyenti deyiladi va har ikkala chulg'am yagona magnit oqim ta’sirida bo‘lgani uchun:

Agar A>1 bo‘lsa, transformator pasaytiruvchi deyiladi,
Agar A<1 bo‘lsa, transformator kuchaytiruvchi deyiladi,

Salt ishlash rejimi

• Transformatorning birlamchi chulgamiga nominal kuchlanish berilib ikkilamchi chulgam yuklamasiz bolgan rejim uning salt ishlash rejimi deyiladi

Qisqa tutashuv rejimi

• Nominal yuklama bilan ishlayotgan transformatorning ikkilamchi chulgami tasodifan qisqa tutashib qolsa unda bu rejim qisqa tutashuv rejimi deyiladi

Yuklama ish rejimi

• Bu rejimda transformatorga uning harakterlovchi kattaliklardagi yuklamalar ulanib u nominal holatda ishlaydi