O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti olmaliq filiali

IV.4.Otval hosil qilish
Foydali kazilma konlarini ochik usulda kazib olish ma’lum bir xajmdagi koplovchi tog jinslarini kazish va tashishning zaruriyatiyligi bilan boglikdir.
Tashiladigan koplovchi tog jinslari shu maksad uchun maxsus tayyorlangan maydonlarga joylashtiriladi.
Koplovchi tog jinslarini joylashtirish natijasida xosil bulgan uyum – otval deyiladi. Ishlab chikarish jarayonida tog jinslarini otvallarga joylashtirish – otval xosil kilish (otvaloobrazovaniye) deyiladi.
Agar otval oldin kazib utilgan karyer maydonida joylashgan bulsa, ichki otval (vnutrennыy otval), karyer chegarasidan tashkarida joylashgan bulsa, tashki otval (vneshniy otval) deyiladi.
Otval uchun kerakli bo’lgan maydoni aniqlash formulasi quyidagicha: m²
S_o=V_Bk_p.o./(H_ok_o)
bunda V_B – otvalda joylashgan bush tog jinsining xajmi, , H_o-agdarma balanligi, k_o- ishlatilayotgan agdarmaning maydonini koeffisiyenti. (bita ustup uchun k_o=0,8÷0,9, ikkiti ustup uchun k_o=0,6÷0,7) k_p.o=1,1÷1,2-otvaldagi kolgan maydalangan tog’ jinslari koeffisiyenti
Tukish frontining uzunligi
L_f.r.=N_al_p
P_k.ch.- karyer ochishning bir soatlik ish unumdorligi, k_ner – 1,25÷1,5 – karyer ishlariga tugri teng kelmaydigan koeffisiyent,
V_a – amtomobiltransporti bir reysdagi ochish xajmi,
bunda l_p=18÷20-avtomobiltransport joylashgan yulak kenligi,
N_a –bir vaktda yukni bo’shatadigan avtomobiltransport soni
N_a=N_ch*t_p.m./60
N_ch – bir soat ichida otvalda yukni bo’shatadigan avtomobiltransport soni, t_p.m.- 1.5÷2 – yuklash davomiyligi.
N_ch=P_k.ch. k_ner / V_a
Otval frontining uzunligi
L_r.o.= 3L_f.r
Buldozerning ishchi parki
N_b.r.= V_b / P_b
bunda V_b – bir smenada buldozer ishining xajmi, P_b – bir smenada buldozerning ish unumdorligi.
V_b= P_k.chT_cm k_z
k_z =0,5÷0,7 – koeffisiyent zavalennosti otvalnoy porodoy.
Buldozerning invertar parkini aniklash formulasi kuyidagicha:
N_b.r.= N_b.r. k_i.p.
bunda k_i.p.=1,3÷1,4 – buldozerning invertar pakining koeffisiyenti