O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

Mahsulotga material sarflanishi. Bu aylanma fondlar (mablag‘lar)dan foydalanishning umumlashtiruvchi kо‘rsatkichi bо‘lib, u korxonaning iste’mol qilingan aylanma fondlari qiymatining ishlab chiqarilgan mahsulot qiymatiga nisbati bilan aniqlanadi.
11-jadval
Fondning qaytarilishi va sarflanishi kо‘rsatkichlari tahlili

Kо‘rsatkichlar	О‘tgan yil uchun	Hisobot yili uchun	Farqi (+; -)
Taqqoslangan va ulgurji narxlardagi tovar mahsuloti (ming sо‘m)	14006	14493	+487
Asosiy ishlab chiqarish fondlarining о‘rtacha yillik qiymati (ming sо‘m)	9337	8526	+297
Asosiy ishlab chiqarish fondlarining fond qaytarilishi	1,5	1,7	+0,2
Asosiy ishlab chitsarish fondlarining fond sarflanishi	0,7	0,6	+0,1

Mahsulot birligiga sarflangan xom ashyo va materiallarning miqdori haqida darak beruvchi tabiiy о‘lchovdagi aniq kо‘rsatkichlarni ham xuddi shu kо‘rsatkichga о‘xshab hisoblash mumkin. Bu kо‘rsatkichlar xо‘jalikni isrofgarchilik yoki tejamkorlik bilan olib borilganligini kо‘rsatadi. Bu pirovardida tannarxning pasayishi va foydaning kо‘payishiga ta’sir qiladi.
Kо‘rib о‘tilgan kо‘rsatkichlar korxona faoliyatini baholash uchun muhim ahamiyatga ega bо‘lsada, biroq cheklangan xarakterga egadir. Ular ishlab chiqarish va xarajatlarning iqtisodiy samaradorligi haqida tо‘liq tasavvur bermaydi, balki faqat resurslarning ayrim turlaridan foydalanishni ifodalaydi. Xarajatlarning umumiy samaradorligi haqidagi yaxlit ta’rifni umumiy va solishtirma iqtisodiy samaradorlik beradi. Umumiy iqtisodiy samaradorlik quyidagi formula bо‘yicha hisoblanadi: