O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. U. Xamidova maxsus pedagogika
Ruhiy rivojlanishi sustlashgan bolalarning nutq xususiyatlari
Download 5.01 Kb. Pdf ko'rish
|
Maxsus pedagogika
Ruhiy rivojlanishi sustlashgan bolalarning nutq xususiyatlari
Ruhiy rivojlanishi sustlashgan bolalar nutqi normal bolalarga nisbatan rivojlanish, shakllanish nuqtayi – nazaridan birmuncha orqa- da qoladi. Ularda turli talaffuz kamchiliklari uchrab turadi. Tovushlar talaffuzining buzilishi, tovush obrazlarining yetarli shakllanma- ganligi yozish va o‘qishda xatolarga yo‘l qo‘yishga olib keladi. Ruhiy rivojlanishi sustlashgan bolalar lug‘at boyligi birmuncha cheklangan bo‘lib, aktiv lug‘ati yetarli rivojlamagan bo‘ladi. Ular nutqidagi mavjud tushunchalar tor, noaniq ba’zan esa noto‘g‘ri bo‘ladi. Grammatik umumlashtirishlar yetarli bo‘lmaganligi sababli, yozuvda turli xil xatoliklarga yo‘l qo‘yadilar.Maktabgacha yoshdagi bolalar nutqida deyarli so‘z turkumlaridan ot va sifat uchramaydi. Bolalardagi nutqning shakllanish muddati bog‘cha yoshida tugamasdan, boshlang‘ich sinflar davrida ham davom etadi. Bolalar nutqida grammatik qoidalar deyarli ishlatilmaydi. Grammatik tushunchalar differensiatsiya qilinmaydi. Ko‘p hollarda ular “harf-tovush”, “bo‘g‘in so‘z”larni chalkashtirib yuboradilar 94 ruhiy rivojlanishi sustlashgan o‘quvchilarning shaxsiy sifatlari maxsus psixologiyada yetarli o‘rganilmagan. Ruhiy rivojlanishi sustlashgan o‘quvchilarning qiziqishlari bog‘cha yoshidagi bolalar qiziqishga o‘xshab ketadi. Shuning uchun o‘yin ular uchun asosiy faoliyat rolini o‘ynaydi. Ularning aksariyat 7 yoshda ham maktabga bormasdan bog‘- chada qolishni xohlaydi. O‘qishga bo‘lgan qiziqishlarga nisbatan, o‘yinga bo‘lgan qiziqishlari ustunlik qiladi. O‘yinga bo‘lgan qiziqishining ustunlik qilganligi va o‘qishda doimo, muntazam muvaffaqiyatsizlikka uchrab turishi natijasida bu bolalarda o‘qishga nisbatan salbiy munosabat shakllana boradi. O‘z-o‘ziga ishonmaslik hislari shakllanadi. O‘zlarining qobiliyatlarini baholashda haddan tashqari past baholash hollari kuzatiladi. Bu esa, ular shaxsining shakllanib yetishmasligi, hissiyot – iroda faoliyatlarida o‘quv faoli- yati uchun zarur bo‘lgan bilish ehtiyojlarining shakllanmaganligida o‘z ifodasini topadi. Aksariyat hollarda, ruhiy rivojlanishi sustlash- gan o‘quvchilarda intellektual faollik, qiziqishlar yetarli bo‘lmaydi. ruhiy rivojlanishi sustlashgan o‘quvchilar faoliyati o‘rganilganda, ularning o‘z faoliyatlarini yetarli rejalashtira olmasligi, xatti- harakatlarning normal bolalarga nisbatan qo‘zg‘aluvchanligi, o‘z- o‘zini nazorat qilish saviyasining pastligi, o‘z imkoniyatlarini yetarli baholay olmasligi va faoliyatlarini maqsad sari yo‘naltirishning yetarli emasligi ma’lum bo‘ldi. G.I.Jarenkova ruhiy rivojlanishi sustlashgan bolalar faoliyatini tekshirib, ularni 3 guruhga bo‘ladi. Birnchi guruh: barcha ruhiy rivojlanishi sustlashgan o‘quvchilarning deyarli yarmini tashkil qilib, har qanday faoliyatga sekin kirishadigan, lekin ishga kirishganda keyin, ma’lum vaqt samarali ishlaydigan o‘quvchilarni o‘z ichiga oladi; Ikkinchi guruh: ruhiy rivojlanishi sustlashgan bolalarning 32, 3% ini tashkil qilib, asosan charchaydigan o‘quvchilardan iborat bo‘ladi. Bu guruhga kiruvchi o‘quvchilar faoliyatga tez kirishadilar. Dastlab, normal ishlab ma’lum vaqt o‘tgach, faoliyat samaradorligi keskin pasayib boradi. Uchinchi guruh: ruhiy rivojlanishi sustlashgan bolalarning 17,7 %ini tashkil qilib, bular ham charchaydigan bolalardan iborat. Turli faoliyatlarga 1 guruhga kiruvchi bolalarga nisbatan tezroq kirishadi, 95 ammo ularning ish samaradorligi tezda, keskin pasayib ketadi. Maxsus maktab o‘qituvchilari bu o‘quvchilarning ruhiy xusu- siyatlarini bilib, ularga nisbatan individual munosabatda bo‘lishlari lozim. Ruhiy rivojlanishi sustlashgan bolalar shaxsiy sifatlarning ayrim tomonlari, ular faoliyatining o‘ziga xos tomonlari V.I.Lubovskiy, L.V.Kuznesova, K.S.Lebedinskaya, N.L.Belopols- kaya, G.I.Jarenkov, N.A.Menchinskaya, N.A.Julidova, N.N.Afanase- va va boshqalar tomonidan o‘rganilgan va o‘rganilmoqda. Download 5.01 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling