O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta‟lim vazirligi mirzo ulug`bek nomidagi


Kartoshkaning  mop-top  virusi  (KMTV)


Download 0.82 Mb.
Pdf ko'rish
bet14/36
Sana08.01.2022
Hajmi0.82 Mb.
#237523
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   36
 

Kartoshkaning  mop-top  virusi  (KMTV)  Bu  viruni  birinchi  bo‗lib                  

1966-yilda Shotlandiya va Peruda,  Calvert va Harrisonlar  tomonidan aniqlangan. 

So‘nggi  yillarda  qator  davlatlarda  (Shimoliy  Irlandiya,  Angliya,  Shveysariya, 

Niderlandiya va h.k.) ―mop-top‖ nomli virusli kasallikni tarqalishi tobora ko‘payib 

bormoqda. O‘simlik vegetatsiyasining qisqarishi  poyalarni kalta  bo`lib qolishiga, 

hosildorlikka,  natijada  esa  o`simlikni  nobud  bo`lishiga  olib  kelmoqda.  KMTV 

o`simlikda    mozaika,  barg  to‗qimasini  zararlanishi,  barglarida  aylana  nekrozlar, 

kartoshka sariq dog‗lari,barg yaprog‗ining qisqarishi va barg buralishi, kasallangan 

o‗simliklarda  poyasining  pastligi    va  g‗ujlanib  o‗sishi  kabi  alomatlarni  keltirib 

chiqaradi[13]. Bu virus kartoshka tuganagida nekrotik xalqali dog‘lar, ko‘zchalarni 

o‘yiqlanishi,  keyinchalik  esa  tuganaklarni  kuchli  darajada  yoriq-yoriq  bo‘lib 

qolishi  va  ularni  ichki  to‘qimalarini  nekrotizatsiyasi  kabi  alomatlarni  keltirib 

chiqaradi.  Kasallikka  chalingan  o‘smliklar  sharbatini  olib  elektron  mikroskop 

yordamida  kuzatilganda  tayoqchasimon  zarralar  aniqlangan,  ular  bitta  yoki 

tartibsiz  ravishda  to‘p-to`p  bo‘lib  joylashgani  kuzatilgan.  KMTV  ning    o‗lchami 

100-150 yoki 250-300 nm, eni 18-20 nm kattalikda bo‗ladi.  Virusning  HTFY 75-

80

o

C,  OSD  10



-2 

-10


-4

, in vinto sharoitida 1 kunda yuqumliligini yo‗qotadi, ammo 

juda  oz  miqdori  yashovchanligini  10  haftagacha  saqlab  qoladi.    Bu  virus  bir 

o‗simlikdan ikkinchi bir o‗simlikka tuganak orqali yuqadi (tarqaladi) [17].  

 

KMTV tabiiy holda kartoshka qora kuya zamburug‗lari tomonidan yuqadi  



(spongospora subterranea). Kartoshka o‗simligi rivojlanishiga qaramasdan KMTV 

yuqishi  tuproqda mavjud bo‗lgan turg‗un viruslarga ham bog‗liq. Bu viruslar  bir 

daladan  boshqa  bir  dalaga  tuganak  tomonidan  spongospora  subterranea     

zamburug‗i   sporasi bilan birgalikda ko‗chib o‗tishi aniqlangan.  




1 4

 

 



 

Tuproqning  kasallik  tarqatishi  tahlili.  Tuproq  namligini  va  tuproqdagi 

mavjud  nematodalardan  tozalash  uchun  tuproq  20

C  da  2  hafta  davomida 



quritiladi  va  nicotina  debneyi  ekiladi.    N.  debeyida    5-6  haftadan  so‗ng  poyadan 

barg  yuzasini  markaziga  qarab  tarqalgan  yorqin  nekrozlar    hosil  bo‗ladi.  KMTV  

kartoshka  o‗simligi  barglarida    paydo  bo‗lganidan  so‗ng  Ch.  amaranticolor  

o‗simligiga  mexanik  usulda  yuqtirilganida,  o‗simlikda  yoyilgan  kichkina 

aylanasimon  xloritik  dog‗lar  paydo  bo‗ladi  va  sekin  asta  bosqichma-bosqich 

aylanasimon  xloritik  dog‗lar  kattalashadi  va  kasallikning  asl  ko‗rinishi  namoyon 

bo‗ladi.  Xloritik  dog‗lar  bargning  katta  qismini  egallaydi.  Lekin  bu  sistemali 

xloritik dog‗larni hosil qilmaydi.  Ch. quinoada ham xloritik dog‗lar paydo bo‗aldi.  

N.tabaccum  (oq  Burley)  N.clevandii  va  D.stramonium  o‗simliklari  bargidagi 

nekrozlar  issiqxonada  qishda    ham  paydo  bo‗ladi.  KMTV    tobacco  ga 

yuqtirilganda  ch.amaranticolor o‗simligiga qaraganda 2 hafta oldinroq simptomlar 

paydo  bo‗ladi  [13].  Ba‘zi  bir  kartoshka  navlarida  (―Arran  pilot”,  “Konsul”, 



“Alfa”,  “Ulster  premier”  va  boshqalarda)  kabilarni      tuganaklarini  50  %  yoki 

undan  ortig‘i  shikastlanishi  aniqlangan  .  Mamlakatimizda  ko‘p  yetishtirilayotgan  



“Pskom”, “Umid”, “Zuxro” kabi navlarda ham KMTV uchrashi aniqlandi. Virus 

tuganak  qismini  iste‘molga  yaroqsiz  qilib  kartoshkani  savdo  sifatiga  salbiy  ta‘sir 

ko`rsatadi.  Bunda  umumiy  hosildorlik    25%  gacha,  kasallanishning  juda  kuchli 

darajasida esa xatto 50% gacha  tushib ketishi aniqlangan[17]. 

 


Download 0.82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   36




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling