O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muhandislik-pedagogika instituti

 

10.1-rasm. Avtomatik rostlagich tizimining bir konturli berk funksional sxemasi. 

 

Datchiklar  sodda  (bevosita  ta’sir  etuvchi)  va  murakkab  (bilvosita  ta’sir 

etuvchi)  bo‘ladi.  Sezgir  element  bilan  datchik  bir  bo‘lgan  qurilma  bevosita  ta’sir 

etuvchi  datchik  hisoblanadi.  Bilvosita  ta’sir  etuvchi  datchiklarda  esa  bu  elementlar 

mustaqil  ishlanadi.  Datchik  ishlab  chiqargan  rostlanuvchi  kattalikning  ayni    qiymati 

haqidagi  ma’lumot  avtomat  rostlagichning  kirishiga  keladi.  Ayni  vaqtda  shu 

ma’lumot  ko‘rsatuvchi,  jamlovchi  (integrallovchi),  qayd  qiluvchi,  signal  beruvchi 

yoki  kombinatsiyalashgan  ikkilamchi  o‘lchash  asbobini  kirishiga  ham  keladi. 

Rostlagich    texnologik  rejimni  saqlab  turadi.  Tizimda  avtomatik  rostlagich  bo‘lsa 

ikkilamchi  asbobning  bo‘lish  shart  emas.  Lekin  avtomatlashtirishda  odamning 

vazifasi  o‘lchash  asboblari,  rostlagichlar  va  ijro  etuvchi  mexanizmlarning  ishini 

nazorat  qilishdan  iborat  bo‘lgani  uchun,  ARTda  ko‘pincha  ikkilamchi  o‘lchash 

asbobidan  foydalanish  nazarda  tutiladi.  Yuqorida  aytilganidek  ba’zan,  rostlagichlar 

Sezgir element 

 

 

Datchik 

Rostlash ob’yekti 

G‘alayonlar 

Rostlovchi organ 

 

Ijro mexanizmi 

To‘g‘rilovc

hi blok 

Kuchaytirgic

h 

Taqqoslash 

bloki 

Ikkilamchi 

asbob 

Topsh.beruvc

hi 

Rostlagich 

μ-r

ostlovchi 

tasir 

Chiqishlar 

Kirishlar

 

У

an

-

rostlanayotgan 

kattaliklarni ayni paytdagi 

qiymati 

У

b

- rostlanayotgan kattaliklarni 

berilgan qiymati 

---

 

36 

va  o‘lchash  asboblari  bir  korpusda  ishlanadi,  bunday  rostlagichlar  asbob  sifatida 

ishlatiladi. 

Avtomat  rostlagich  tarkibiga  solishtirish  bloki  kiradi.  Bu  datchik  va  topshiriq 

beruvchi  qurilma  signallarini  algebraik  jamlash  (integrallash)  amalsini  bajaradigan 

qurilmadir.  Solishtirish  bloki  o‘zining  chiqishida  ayni  va  berilgan    qiymatlar 

ayirmasiga  teng    qiymatli  signalni,  ya’ni  tengsizlik    qiymatini  ishlab  chiqaradi. 

Shuning  uchun,  solishtirish  blokiga  keladigan  signallarning  fizik  xossalari  bir  xil 

bo‘lish kerak.