Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti

P.P.Blonskiy tafakkur va nutqni uzilmas aloqasini ta`kidlash bilan birga, ular aynan bir narsa emasligini ham uqtiradi. U I.P.Pavlovning shartli reflekslar haqidagi ta`limotiga asosan so`zning signallik tabiatiga alohida e`tibor beradi.


XULOSA
Nutq akustikasini o`rganish ozmi ko`pmi uning tashqi ifodalanish tomoni bilan ham bog`liqdir. Lekin, tadqiqotchilarni uning ichki tomoni ham qiziqtiradi. Shuning uchun ham ichki nutq dinamikasini o`rganishga qaratilgan ko`plab laboratoriya uslublari ishlab chiqilgan. Ichki nutq faolligini o`rganishga qaratilgan ana shunday usullardan biri artikulyatsiya organlari (til, lab) yashirin harakatini registratsiya (qayd qilish) qilishda elektromiografiya usulidan foydalanishdir. A.M. Sokolov tomonidan ichki nutq va tilning o`zaro aloqasi, til muskullari va pastki labning turli aqliy vazifalarni yechish jarayonidagi miogrammasini yozib olish orqali o`rnatilgan. Tajribada aniqlanishicha aqliy faoliyat murakkablashgani sari artikulyatsiya faolligi ham ortadi. Ichki nutq jarayoni dinamikasini o`rganish uchun markaziy va periferik ta`sirlar metodikasi ishlab chiqilgan. N.I. Jinkin tomonidan markaziy nutqiy ta`sirlar metodikasi taklif qilingan. Tajriba jarayonida tekshiriluvchilar jumlalar tuzish, geometrik shakllarni sanash, sonlarni ko`paytirish bilan bir vaqtda bo`sh qo`llari bilan berilgan ritmni taqillatib turishgan. Ichki nutq bilan bog`liq bo`lmagan boshqa ritmning kiritilishi tormozlovchi ta`sir ko`rsatadi. Asosiy ko`rsatkich sifatida asosiy vazifani yechishga sarflangan vaqt, yechimning to`g`riligi, ritm va taqillatish tezligining to`g`riligi, asos qilib olinadi. Olingan natijalar nutq mexanizmi tarkibida statik va dinamik qismlarni ajratish imkonini berdi. Har bir nutq tarkibi tovush, so`z, jumlada doimiy va modellashgan belgilar mujassam bo`ladi. Dinamik jarayonlar so`zlardan jumla tuzishda muhim rol o`ynaydi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati


1. Абдуазизов А. Тилшуносликка кириш. –Т., 1999.
2. Азизов О. Тилшуносликка кириш. –Т., 1996.
3. Азим Ҳожиев “Тилшунослик терминларининг изоҳли луғати” Тошкент
“Ўзбекистон энциклопедияси” Давлат илмий нашриёти, 2002.
4. Usmonova Sh. Psixolingvistika. – Toshkent, 2014.
5. Ахманова О.С. Психолингвистика ҳақида. М., 1957.
6. Баскаков Н.А., Содиков Н.С., Абдуазизов А.А. Умумий тилшунослик. Т.:
1979.
7. Бегматов Э. Нотиқнинг нодир бойлиги. –Тошкент, 1980.
8. Гозиев Э. «Тафаккур психологияси». Т., 1990 й.
9. Ирисқулов М.Т. Тилшуносликка кириш. –Тошкент, 2008.
10. Леонтьев А.А. Психолингвистика. Л., 1967.
11. Леонтьев А.А. Психолингвистические единицы и порождение речевого
высказании. М., 1969.
12. Махсудова М.А. Мулоқот психологияси. Ўқув қўлланма.“Турон-иқбол”,
Тошкент, 2006.
13. Нурмонов А., Йўлдошев Б. Тилшунослик ва табиий фанлар.“Шарқ”,
Тошкент, 2001, 61-68-бетлар.
14. Психолингвистика за рубежом. М.,1972.
15. “Психология” қисқача изоҳли луғат. Т. 1997.
16. Расулов Р. Умумий тилшунослик. –Тошкент, 2010.
17. Слобин Д., Грин Дж. Психолингвистика. М.,1976.
18. Худайберганова Г. “Экспериментал психология” Нукус 2012.
Internet ma’lumotlari:
www.kutubxona .uz
www.ziyonet.uz
www.literture.uz

1 Выготский Л.С. Мышление и речь // Собр. соч.: в 8 т. –М., 1982. Т.2. –С. 305.

2Белянин В. П. Психолингвистика. –М., 2004. –C. 81.

3Лурия А.Р. Речь и мышление. –М., 1975.

4Белянин В. П. Психолингвистика. –М., 2004. –C. 82-83.