O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti «Geografiya» kafedrasi

 
Amaliy mashg’ulot mavzusi:
Daryo vodiysining morfologik tuzilishini
o`rganish 
Topshiriqlar va yo’riqlar (instruktaj) 
 
Daryo vodiysining morfologik tuzilishi
quyidagi tartibda o`rganiladi: 
 
► vodiyning toraygan va kengaygan qismlari aniqlanadi.
Vodiyning yuqori qismlari ko`pincha qattiq jinslar tarqalgan joylarda 
joylashganligi uchun tor va yonbag’irlari tik bo`ladi. Bu erda asosan chuqurlatish 
eroziyasi sodir bo`ladi. Bu erlarda o`zan xam tor bo`ladi, uning qiyaligi katta 
bo`lganligi uchun suv tez va shovqinli oqadi. Daryo terrassalari umuman 
bo`lmaydi, bo`lsa xam juda tor bo`ladi; 
► daryo meandrasi o`rganiladi. 
daryo tekislikka chiqqan vodiysi kengayadi, o`zan xam kengayadi, daryo 
ba`zi joylarida to`g’ri, ba`zi joylarida egri-bugri bo`lib oqadi. Turistik 
sayyoxatlarda daryo qaerlarda to`g’ri va qaerlarda aylanish (meandra xosil qilib) 
oqayotgani kundalikka qayd etiladi. Daryo vodiysining kesmasi ma`lum bir 
nuqtalarda tuziladi; 
►ostonalar va sharsharalar aloxida o`rganiladi.
Ularning joylashgan joyi, soni, morfologik o`lchamlari (kengligi, balandligi) 
aloxida qayd etiladi. Iloji bo`lsa ularning ko`ndalang va bo`ylama kesmalari 
tuziladi. Rasmlari olinadi;

---

►daryoning o`zani aloxida o`rganiladi.
O`zanning kengligi, chuqurligi, qanday jinslardan tuzilganligi kundalikda 
aloxida qayd etiladi. O`zanning kengligi ko`z bilan chamalab aniqlanadi. 
O`zanning chuqurligi santimetrlarga bo`lingan tayoq bilan aniqlanishi mumkin. 
O`zanni toraygan, kengaygan chuqur va sayoz joylari o`rganib, ularni o`rtacha 
o`lchamlari chiqariladi va kundalikka qayd etiladi; 
►daryo yoki soy suv satxi aniqlanadi.
a) o`zan, ya`ni suv oqimini ko`ndalang kesimining maydoni aniqlanadi.
b) suv oqimining tezligi (V) aniqlanadi.