O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi namangan davlat universiteti o‘zbek tilshunosligi kafedrasi

SB LSQini tiklash va uning voqelanishi.Boshqa lisoniy hodisa kabi SB LSQlarini tiklash va uning voqelanishi farqlanadi. SB LSQining voqelanishi «lison-nutq» yo’nalishida bo’lib, bu yo’nalish umumiylikdan oraliq ko’rinish orqali xususiylikka – nutqiy hodisaga qarab boradi. Masalan;
[ W - W]

[W^{morfologik vosita} - W^{morfologik vosita}]

[ W^{qaratqich kelishigi} - W ^{egalik qo’shimchasi}]

[ Ism^{qaratqich kelishigi} - Ism^{egalik qo’shimchasi}]

[ Ot^{qaratqich kelishigi} - Ot^{egalik qo’shimchasi}]

[ Ot_atoqli^{qaratqich kelishigi} - Ot_turdosh^{egalik qo’shimchasi}]

[Karimning kitobi]

Bunda [W-W] umumiy lisoniy sintaktik qolip bo’lsa, [Ot_atoqli^{qaratqich kelishigi} - Ot_turdosh^{egalik qo’shimchasi}] – quyi lisoniy sintaktik qolip. Karimning kitobi hosilasi – ana shu LSQ asosidagi nutqiy SB.
[W^{qaratqich kelishigi} - W^{egalik qo’shimchasi} = qaratuvchi-qaralmish]. Qolipda a’zolar [W] belgisi bilan berilgan bo’lib, bu muayyan so’z turkumi belgisi emas. CHunki bunda [W] unsurini to’ldiruvchi a’zo sifatida turli xil mustaqil so’z turkumi qatnashishi mumkin. SHuningdek, bu LSQning quyi bo’linishi uning tegishli so’z turkumi tomonidan to’ldirilishi asosida bo’lib, ular quyidagilar:

1. 
   [Ot^{qaratqich kelishigi} - Ot^{egalik qo’shimchasi}=ot qaratuvchi+ot qaralmish] (kitobning varag’i);
   
2. 
   [Ot^{qaratqich kelishigi} - Cifat^{egalik qo’shimchasi}=ot qaratuvchi+sifat qaralmish](daraxtning mo’rti);
   
3. 
   [Sifat^{qaratqich kelishigi} - Ot^{egalik qo’shimchasi} = sifat qaratuvchi + ot qaralmish] ((gulning) qizilining hidi);
   
4.