O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi namangan muhandislik-texnalogiya instituti

Nx =Nmx + Nmx  + Nux

 

bu erda: 

Nx - mahsulot birligini ishlab chiqarishning normativ xarajatlari; 

Nmx - normativ moddiy xarajatlar; 

Nms - normativ mehnat xarajatlari; 

Nux -normativ ustama xarajatlar. 

Normativ  ustama  xarajatlar  normativ  bevosita  mehnat  xarajatlari  bo'yicha 

foizlarda  ifodalanadi.  Normativ  mehnat  xarajatlaridan  ishchi  kuchi  xarajatlarini 

rejalashtirish  maqsadida  foydalaniladi,  ularning  hajmi  quyidagi  formula  bo'yicha 

aniqlanadi: 

Lkx = Nmm 

.  

Ss

 

bu erda: 

Ikx - ishchi kuchining rejalashtiriladigan xarajatlari; 

Nmm  - normalashtirilgan mahsulot miqdori; 

Ss - mehnatga haq to'lash soatbay stavkalari (mukofotlarsiz). 

Normativ  xarajatlardan  chetlanishni  baholash  va  quyidagi  xining  kelib  chiqish 

sabablarini aniqlash zarur: 

— bevosita  va  bilvosita  xarajatlarni  o'zgarishi,  sotib  olingan  materiallarQiymatidagi 

chetlanishlar natijasida; 

— mahsulot sifatini ta'minlashga sarflangan xarajatlar natijasida; 

— normalar va normativlarni o'zgarishlari natijasida; 

— ishlab  chiqariladigan  mahsulot  miqdori,  talab,  baho  ta'siri  yoki  boshqa  omillar 

natijasida. 

Xarajatlarni  dastlabki  baholash  tannarxi  yuqori  va  foyda  keltirmaydigan 

mahsulotlarni ishlab chiqarishni to'xtatish imkonini beradi. 

Xarajatlarni  baholashning  so'nggi  bosqichida  rejalashtirishjarayoni  standart  mahsulot 

tayyorlash uchun barcha zaruriy xarajatlarni hisobga olishni nazarda tutadi, chunki yangi 

mahsulot  ishlab  chiqarish  katta  miqdordagi  moddiy,  mehnat  vaqo'shimcha  xarajatlarni 

talab etadi. 

Mahsulot    ishlab  chiqarish  uchun  sarflanadigan  taxminiy    moddiy  xarajatlar 

mahsulotlar va sotib olingan yarim tayyor mahsulotlar moddiy xarajatlar normatividan va 

bozor baholaridan kelib chiqqan holda quyidagi formula yordamida hisoblanadi: