O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi
-mavzu. Dunyolarni quchdi o‘zbek degan nom!
Download 0.61 Mb. Pdf ko'rish
|
|
2-mavzu. Dunyolarni quchdi o‘zbek degan nom! O‘zbekistonda inson kapitaliga investitsiyalarni yo‘naltirishga izchil iqtisodiy rivojlanish, jismoniy va ma’naviy sog‘lom, barkamol avlodni tarbiyalash hamda aholi farovonligini oshirishning muhim sharti sifatida alohida e’tibor berilganligi; Yurtimizning katta sur’atlar bilan barqaror rivojlanishi va dadil odimlar bilan ilgarilab borishida nafaqat O‘zbekistonimizda, balki xalqaro tashkilotlarda ham tan olinib, boshqa mamlakatlarga model sifatida o‘rganish uchun tavsiya etilayotgan Kadrlar tayyorlash milliy dasturi mustahkam poydevor bo‘lib xizmat qilayotgani; Sog‘liqni saqlash, ilm-fan, madaniyat va san’at, sport sohalarining rivojlantirilishi; Yosh avlodni sog‘lom va barkamol insonlar etib tarbiyalash maqsadida amalga oshirilayotgan davlat siyosatining mohiyati; Qurolli Kuchlarni isloh qilish va milliy armiyamizning salohiyatini yuksaltirish borasida amalga oshirilayotgan ishlar; Tahlikali zamonda, yon-atrofimizda turli tahdid va xatarlar kuchayib borayotgan sharoitda tinchlik va osoyishtalikni ko‘z qorachig‘idek asrash, millatlar va fuqarolararo do‘stlik va hamjihatlik, o‘zaro hurmat va mehr-oqibat muhitini yanada mustahkamlash, doimo hushyor va ogoh bo‘lib, tinchlik uchun kurashib yashash hal qiluvchi ahamiyatga ega ekanligi; O‘zbekiston mustaqillik yillarida jahon hamjamiyatida o‘z tashqi siyosat strategiyasi, xalqaro munosabatlardagi pozitsiyasi bilan ham munosib o‘rin egallagani.
Mamlakatimizda sportga bo‘lgan e’tibor, bu borada amalga oshirilgan ishlarning yuksk samarasi. Jahon hamjamiyatchiligini lol qoldirgan sportchilarining 10
Braziliyaning Rio-de-Janeyro shahari bo‘lib o‘tgan 31-yozgi olimpia o‘yinlaridagi g‘alabasi.
1-mavzu. Mustaqillik farovon hayotimiz va yorug‘ kelajagimiz garovi. Reja: 1.
Mustaqillik bergan imkoniyatlar. 2.
Iqtisodiy taraqqiyot farovonlik kaliti. 3.
Xususiy mulkning ustuvorligi, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sohasining samarasi.
Mustaqillik degan so‘z zamirida qanchadan-qancha ajdodlarimizning asrlar davomidagi orzu va armonlari, kurashlari, ertangi kunga umidlari mujassam. Darhaqiqat, Mustaqillik el-yurtimiz uchun o‘z taqdirining egasi bo‘lib, qadr-qimmatini anglab, munosib hayot kechirish, yurtimizda huquqiy demokratik davlat va fuqarolik jamiyatini barpo etish imkoniyatini yaratdi. Ayni paytda u har bir odamning iqtisodiy- ijtimoiy sohalarda iste’dod va qobiliyatini to‘la namoyon etishi, huquq va erkinliklarini ro‘yobga chiqarishining mustahkam zaminidir. Mustaqilligimizning 25 yilligini “Go‘zal va betakrorimsan, muqaddas Vatanim, jonim senga fido, O‘zbekistonim!” degan bosh g‘oya – shior bilan nishonlayapmiz. Shiordagi sakkiz samimiy so‘z go‘yo saflanib, qalbimizda mujassam bo‘lgan ona yurtga mehr va sadoqat tuyg‘ularidan so‘zlayotgandek. SHuning uchun ham, ularni shunchaki, hissiz aytib bo‘lmaydi. Ayniqsa, “jonim senga fido!” degan iborani. “Go‘zal”. Bu – qadimiy turkiy, o‘zbekcha so‘z. Dastlab, “ko‘z ol”, “ko‘z oluvchi”; “qarasang ko‘zingi olib qo‘yadi” degan ma’nodagi ikki so‘z – komponentdan iborat bo‘lgan. Haqiqatan ham, bog‘u rog‘lari, vodiyu vohalari, cho‘lu tog‘lari beqiyos ona yurtimizning. “Betakrorimsan”. Olamda takrorlanadigan, qayta tiklanadigan va betakror, qaytattiklanmas ne’matlar, tabiat hodisalari ko‘p. Borliq olam bitta, uning bag‘rida Er bitta, Erda O‘zbekiston – bitta. Betakror. Shuning uchun ko‘z qorachig‘idek asrab- avvaylaymiz uni. “Muqaddas”. Vatanni, ya’ni O‘zbekistonni sevmoq iymondandir. Chunki bu zamin ilohiy ne’mat. Chunki Alloh bizga mana shu jannatmakon zaminni ato etgan. “Jonim senga fido, O‘zbekistonim!” Bu mard fidoyilar na’rasi. Hamma ayta olmaydi bu iborani. Vatanni sho‘rolar changalidan yulib olib, ozod qilish buyuk fidoyilik. Mustaqillik biz uchun milliy davlatchiligimizni, o‘zligimiz, insoniy haq-huquq va qadr-qimmatimizni tiklash, urf-odat va an’analarimizni, muqaddas islom dinimizni, buyuk ajdodlarimizning tabarruk nomlarini ulug‘lash, sog‘lom va barkamol yangi avlodni shakllantirish bo‘yicha ilgari tasavvur ham qilib bo‘lmaydigan beqiyos imkoniyatlar ochib berdi. Mustaqillik sharofati bilan ulkan, olamshumul yutuqlarimizdan biri ma’naviy erkimizni qo‘lga kiritdik. Muqaddam nomini ham eshitmagan Imom al-Buxoriy, Imom Termiziy, Mahmud Zamaxshariy, Burhoniddin Marg‘inoniy, Imom Moturidiy, Abu Hafs Kabir Buxoriy kabi allomalarni bildik. Alisher Navoiy (1991), Bahouddin Naqshband (1993), Mirzo Ulug‘bek (1994), Amir Temur (1996), Imom al-Buxoriy 11
(1998), Ahmad al-Farog‘oniy (1998)ning tavallud sanalari jahon miqyosida o‘tkazildi. Bu tantanalar o‘zbek xalqining chinakam bayramiga aylanib ketdi. Istiqlol sharofati bilan tarixan qisqa davrda O‘zbekiston har tomonlama tez sur’atlar bilan rivojlanib, kuch-qudrati va salohiyati jadal yuksalib borayotgan mamlakatga aylangani respublikamizda amalga oshirilayotgan oqilona islohotlar natijasidir. Istiqlolimizning o‘tgan 25 yili tom ma’noda muhtaram Prezidentimiz rahnamoligida taraqqiyotning „o‘zbek modeli“ asosida jamiyatimizning barcha jabhalarida rivojlanish, xalqimiz turmush farovonligini oshirish, xalqaro hamjamiyatda davlatimiz nufuzini yuksaltirish va eng muhimi, tinchlik, osoyishtalik barqaror bo‘lgan erkin fuqarolik jamiyatini qurish davri bo‘ldi. Mamlakatimiz tarixan qisqa davrda, o‘tgan asrning 90-yillarida, eng og‘ir va tahlikali bir sharoitda, chetdan bo‘lgan turli tazyiqlar va soxta va’dalarga uchmasdan, muhtaram Prezidentimiz tomonidan ishlab chiqilgan O‘zbekiston uchun yakkayu yagona to‘g‘ri, ya’ni tadrijiy, bosqichma-bosqich rivojlanish yo‘lini tanlab olgani va uning naqadar to‘g‘ri yo‘l ekanligini bugun hayotning o‘zi qayta-qayta isbotlab bermoqda. Aynan ana shunday to‘g‘ri yo‘l tanlaganligi tufayli mustaqillikni mustahkamlash, Vatanimizni har tomonlama taraqqiy ettirish, rivojlangan demokratik davlatlar safidan munosib o‘rin egallash, xalqimiz va kelgusi avlodlarimiz uchun hech kimdan kam bo‘lmagan hayot sharoitlarini yaratish, O‘zbekistonning xalqaro maydondagi obro‘- e’tiborini yanada yuksaltirish bo‘yicha ulkan, aytish mumkinki, asrlarga teng bo‘lgan yo‘l bosib o‘tildi. Mustaqillik tufayli xalqimiz o‘z qadr-qimmatini tikladi, dunyoda munosib obro‘- e’tiborga ega bo‘ldi. Misrda Ahmad Farg‘oniy, Belgiyada Ibn Sino, Latviyada Mirzo Ulug‘bek, Rossiya, YAponiya va Ozarbayjondagi Alisher Navoiy haykallari buyuk ajdodlarimizning so‘nmas dahosiga jahon xalqlarining hurmat-ehtiromi namunasidir. Prezidentimizning 2016 yil 2 iyundagi “O‘zbekiston Respublikasi davlat mustaqilligining yigirma besh yillik bayramiga tayyorgarlik ko‘rish va uni o‘tkazish to‘g‘risida“gi qarorida ta’kidlanganidek, biz uchun haqiqatan ham eng ulug‘, eng aziz ayyom bo‘lgan bu qutlug‘ sana o‘tgan tarixan qisqa davrda bosib o‘tgan g‘oyat og‘ir va murakkab, shu bilan birga, sharafli yo‘limizni, amalga oshirgan keng ko‘lamli islohotlarimiz samarasini, qo‘lga kiritgan ulkan marra va yutuqlarimizni tanqidiy ko‘z bilan sarhisob qilish, oldimizga qo‘ygan oliy maqsad – eng taraqqiy topgan davlatlar qatoriga kirish borasidagi ustuvor vazifalarni belgilab olishda muhim ahamiyat kasb etadi.
Mustaqillik yillari mobaynida erishgan yutuqlarimiz chindan-da ulkan va noyob. Ortda qolgan 25 yil davomida xalqimiz tomonidan ba’zi davlatlar asrlar mobaynida ham qilolmaydigan ishlar amalga oshirildi. Bunga misol tariqasida iqtisodiyotga nazar tashlaylik. YAqin o‘tmish – sobiq ittifoq davrida nimalarga ega edik? Biz faqat paxta etishtirish monopoliyasiga asoslangan, bir tomonlama, oqsoq va qoloq iqtisodiyotga ega edik. Iqtisodiy jihatdan respublikamiz bir yoqlama rivojlangan, asosan, paxta xomashyosi yetkazib berishga moslashtirilgan, paxta yakkahokimligi halokatli tus olgan bir o‘lkaga aylantirildi. Chunki iqtisodiyotning „oltin“ qoidasi shuki, hech qachon xom ashyo sotgan boy bo‘lmaydi. O‘zbekistonimizda o‘sha yillari etishtirilgan 5 million tonnadan ortiq paxtaning atigi 8-10 foizigina o‘zimizda qayta ishlangan,
12
qolgan qismi olib ketilgan va asosiy foyda tayyor xom ashyoni qayta ishlagan begona hududlarga kelib tushgan. Respublika barcha asosiy iqtisodiy va ijtimoiy ko‘rsatkichlar bo‘yicha Ittifoqdagi o‘rtacha darajadan ham ancha orqada bo‘lib, 15 respublika ichida oxirgi o‘rinlardan birida, har kishi boshiga yalpi ijtimoiy mahsulot ishlab chiqarish bo‘yicha 12-o‘rinda, aholi jon boshiga milliy daromad ishlab chiqarish bo‘yicha ko‘rsatkich esa – Ittifoqdagi o‘rtacha darajadan ikki hissa past bo‘lgan. O‘zbekiston aholisi o‘rta hisobda go‘sht mahsulotlarini, sut va sut mahsulotlarini, tuxumni, umuman, Ittifoq aholisiga nisbatan ikki barobar kam iste’mol qilgan: – sobiq ittifoqda bir fuqaro 1989 yilda 67kg go‘sht iste’mol qilgan, O‘zbekistonlik bir fuqaro esa buning yarmidan ham kamini – 31 kg iste’mol qilgan; – sobiq ittifoq fuqarolari bir yilda 268 dona, o‘zbekistonliklar esa 119 ta tuxum iste’mol qilgan; – sobiq ittifoqda o‘rtacha bir kishi 98 kg kartoshka iste’mol qilgan bo‘lsa, bizning ota-onalarga 25 kgdan tekkan, xolos; – meva-rezavorlarni sobiq ittifoq fuqarosi bir yilda 41 kg, O‘zbekistonlik esa 27 kg iste’mol qilgan; – biroq, non va non mahsulotlari iste’molida buning teskarisi bo‘lgan, ya’ni sobiq ittifoqning bir fuqarosi 1987 yilda 129 kg non egan bo‘lsa, har bir o‘zbekistonlik – 167 kg non iste’mol qilgan, chunki nondan boshqa eydigan narsasi bo‘lmagan, sababi – bizni ikkinchi darajali odamlar deb hisoblashgan. Yurtimiz aholisining asosiy oziq-ovqat tovarlari, avvalo don, kartoshka, go‘sht, sut va qandolat mahsulotlariga bo‘lgan ehtiyoji 1990 yilda import hisobidan qoplangan bo‘lsa, hozirgi vaqtda ularning 96 foizi mamlakatimizda ishlab chiqarilayotganini; o‘tgan davr mobaynida aholi jon boshiga go‘sht iste’moli 1,4 barobar, sut va sut mahsulotlari – 1,5 karra, kartoshka – 1,9 marta, sabzavot – 2,6 barobardan ortiq, meva 6,3 marta ko‘paygani va boshqa hayotiy misollar mamlakatimiz oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlashning mustahkam poydevoridir. Mamlakatimiz suverenitetining iqtisodiy asoslarini mustahkamlashga qaratilgan eng muhim strategik dasturlar, jumladan, O‘zbekistonning g‘alla mustaqilligi, yoqilg‘i- energetika, transport-kommunikatsiya sohasidagi mustaqilligini ta’minlash, iqtisodiyotimizda tarkibiy o‘zgarishlarni amalga oshirish, zamonaviy korxonalar barpo etish va ularni ilg‘or texnika va texnologiyalar bilan jihozlash borasidagi ulkan ishlar amalga oshirildi. Agar bundan 25 yil oldin O‘zbekiston 22 million aholining ehtiyoji uchun zarur bo‘lgan g‘allani chetdan keltirgan bo‘lsa, bugangi kunda 31 milliondan ortiq aholini o‘z doni bilan to‘la ta’minlabgina qolmasdan, balki chet ellarga g‘alla eksport qiladigan mamlakatga aylandi. Mustaqillikning dastlabki yillaridanoq O‘zbekistonning yoqilg‘i-energetika siyosati mamlakat energetika imkoniyatlaridan jamiyatning ijtimoiy va iqtisodiy muammolarini hal etish uchun foydalanishga qaratib kelinmoqda. Yangi iqtisodiy munosabatlarning shakllanish sharoitida davlat sanoatining asosiy tarmoqlari, chunonchi yoqilg‘i-energetika majmui korxonalariga katta yordam berildi. Bu boradagi davlat siyosati yoqilg‘i-energetika strategiyasining asosiy yo‘nalishlarini amalga oshirishga yo‘naltirilgan. Belgilangan maqsadlarga erishish uchun qator yirik yoqilg‘i-energetika loyihalari amalga oshirildi, Ko‘kdumaloq neft-gaz kondensat koni o‘zlashtirildi, Buxoro neftni 13
qayta ishlash zavodi, Muborak gazni qayta ishlash zavodida tarkibida oltingugurt bo‘lgan gazni tozalash bo‘yicha ishlab chiqarish ob’ektlari, Yangi Angren issiqlik elektr stansiyasida energetiya bloklari barpo etildi. Yoqilg‘i-energetika tarmog‘ida yangi neft va magistral gaz quvurlari, elektr uzatish liniyalari, ishlab chiqarish hamda ijtimoiy maqsadlarga mo‘ljalangan boshqa ob’ektlar ishga tushirildi. O‘tgan asrning 90-yillari o‘rtalarida amalga oshirilgan chora-tadbirlar natijasida istiqlolning dastlabki yillarida ko‘zda tutilgan energetika siyosatining strategik maqsadlariga – energetika mustaqilligini ta’minlashga erishildi. Mineral xomashyo resurslariga boy bo‘lgan respublikamiz markaz ta’biga ko‘ra to‘laligicha importga, ya’ni eng zaruriy narsalar (oziq-ovqat mahsulotlardan tortib to oddiy mixgacha) chetdan keltirilishiga qaram bo‘lib qolgan edi. Buning oqibatida, sobiq ittifoq tarqalib ketganidan so‘ng, yanada murakkab davr boshlandi – iqtisodiy aloqalar uzildi, paxta yakkahokimligi, ishlab chiqarishning pasayib ketishi, eng zarur oziq-ovqat mahsulotlarining etishmasligi yuzaga keldi. SHunday murakkab davrda yangi, erkin, mustaqil davlat poydevoriga asos solindi. Yurtboshimiz Islom Karimov o‘zining “O‘zbekistonning o‘z istiqlol va taraqqiyot yo‘li” asarida batafsil va tushunarli qilib bayon etganidek, o‘z tanlovimizga ijodiy yondashdik va o‘z taraqqiyot yo‘limizni belgilab oldik. Bu yo‘l to‘la ma’noda xalqimiz mentalitetiga mos bo‘ldi va mamlakatimizning keskin o‘zgarish va ruhiy zarbalarsiz tadrijiy rivojlanishiga asos bo‘ldi, iqtisodiyotning siyosatdan ustuvorligini, kuchli ijtimoiy siyosatni mustahkamladi va bu keyinchalik dunyo hamjamiyati tomonidan keng e’tirof etilgan taraqqiyotning “o‘zbek modeli” nomini oldi. Mamlakatimiz tarixan qisqa davr ichida ilgarigi qoloq, iqtisodiyoti biryoqlama rivojlangan agrar o‘lkadan bugungi kunda iqtisodiyoti izchil taraqqiy etib borayotgan va yuksak ishlab chiqarish salohiyatiga ega bo‘lgan zamonaviy industrial davlatga aylandi. Hozirda respublikamiz iqtisodiyotida sanoatning ulushi 34 foizga etgani, eksport tarkibida tayyor mahsulotlar ulushi 70 foizdan ziyodni tashkil etayotgani buning yaqqol dalilidir. Shu asnoda alohida ta’kidlab o‘tish joizki, so‘nggi yillar mobaynida iqtisodiyotimizning neft va neft-gaz kimyosi, neft-gaz va temir yo‘l mashinasozligi, avtomobilsozlik, zamonaviy qurilish materiallari sanoati, maishiy elektronika, farmatsevtika, yuqori texnologiyalarga asoslangan oziq-ovqat va to‘qimachilik sanoati kabi soha va tarmoqlari jadal rivojlanib borayotgani kuzatilmoqda. Mustaqillik yillarida turli quvvatga ega 4 ming kilometrdan ziyod elektr uzatish liniyalari foydalanishga topshirildi. Mavjud gidroelektrostansiyalarni modernizatsiya va rekonstruksiya qilish loyihalari ishlab chiqilib, “Chorvoq GESi gidrogeneratorlarini modernizatsiya qilish va ishchi g‘ildiraklarini almashtirish” loyihasi asosida 1,2 va 3- gidroagregatlar modernizatsiya qilindi. 2016-2020 yillarda umumiy quvvati 23,5 megavatt bo‘lgan 4 yangi gidroelektrostansiya qurilishi rejalashtirilgan. Mavjud 11 ta GES modernizatsiya va rekonstruksiya qilinib, ularning ishlab chiqarish quvvati 105,8 megavattga oshiriladi. Tarixan qisqa davrda mamlakatimiz iqtisodiyoti 6 barobar o‘sdi, aholimizning real daromadlari jon boshiga hisoblaganda qariyb 12 barobar oshdi, bunga erishish uchun o‘tgan davr mobaynida iqtisodiyotimizga 190 milliard dollar hajmidagi investitsiyalar, jumladan, 65 milliard dollardan ortiq xorijiy sarmoyalarni jalb etish hisobidan biz uchun mutlaqo yangi bo‘lgan avtomobilsozlik, neft va gaz kimyosi, neft- gaz mashinasozligi, zamonaviy qurilish materiallari sanoati, temir yo‘l mashinasozligi, 14
maishiy elektronika, farmatsevtika, yuqori texnologiyalarga asoslangan oziq-ovqat va to‘qimachilik sanoati kabi soha va tarmoqlarga asos solindi. Prezidentimiz Islom Karimov mustaqil taraqqiyotimizning dastlabki yillaridan boshlab yurtimizda har tomonlama qulay va zamonaviy transport kommunikatsiya tizimini yaratish va tashqi bozorlarga yangi yo‘llarni ochish tashabbusini ilgari surdi. Sharqda Toshkent-Andijon-O‘sh-Qashqar avtomobil yo‘lini qurish orqali Xitoy bilan o‘zaro aloqalarni rivojlantirish, shu maqsadda Farg‘ona vodiysini mamlakatimizning boshqa mintaqalari bilan bog‘lovchi Qamchiq dovonidan o‘tadigan yo‘lni ishga tushirish, shimolda yurtimizni Ustyurt orqali Qozog‘iston, Rossiya va Evropa bilan bog‘laydigan 316 kilometrlik Qo‘ng‘irot-Beynov tezyurar avtomobil yo‘lini hamda - Navoiy-Uchquduq-Miskin-Sulton Uvaystog‘-Nukus temir yo‘lini barpo etish, Amudaryo uzra avtomobil va poezd qatnovi uchun zamonaviy ko‘prik qurish, janubda esa Toshguzar-Boysun-Qumqo‘rg‘on temir yo‘li va Transafg‘on transport yo‘lagining Hayraton-Mozori Sharif qismini bunyod etish va shu yo‘ldan Fors ko‘rfazi, Hind okeani, Janubiy va Janubi-Sharqiy Osiyo mamlakatlari portlariga chiqish loyihalari ana shunday orzu-maqsadlarning amaliy hosili edi.
Mustaqillikning dastlabki yillaridan boshlab mamlakatimiz hududida yagona temir yo‘l tizimini yaratishga kirishildi. Dastlab Qoraqum va Qizilqum cho‘llari bag‘rida 342 kilometrlik Navoiy-Uchquduq-Miskin-Sulton Uvaystog‘-Nukus temir yo‘li qurib bitkazildi, kechagina hatto ot-ulov bilan borish qiyin bo‘lgan chekka ovullar yonida zamonaviy temir yo‘l bekatlari bunyod etildi. Bugungi kunda Navoiy viloyatining o‘zida yo‘lovchilar uchun barcha qulayliklarga ega bo‘lgan 15 ta ana shunday bekat aholiga xizmat qilmoqda. Sho‘ro davrida oddiy avtobus bekatini qurish uchun yillab sarson-sargardon bo‘lgan zamonlarni yodga oladigan bo‘lsak, bugungi saodatli kunlarning qadri va qimmati naqadar ulug‘ ekanini yana bir bor his etamiz. “Asr qurilishi” nomini olgan, Hisor, Boysun tog‘larini kesib o‘tuvchi 223 kilomerlik Toshguzar-Boysun-Qumqo‘rg‘on temir yo‘li Surxondaryo viloyatini mamlakatimizning boshqa shahar va qishloqlari bilan bog‘lash imkoniyatini berdi. Termizdan Toshkentgacha bo‘lgan masofa 170 kilometrga qisqardi. Baland tog‘ cho‘qqisiyu daralarni kesib o‘tadigan ushbu yo‘l yurtimiz taraqqiyoti va xalqimiz hayotida muhim ahamiyat kasb etmoqda. Mustaqillik yillarida mamlakatimiz temir yo‘l tizimida amalga oshirilgan ishlarning miqyosi va ko‘lami haqida fikr yuritsak, temir yo‘ldan ham uzunroq raqam hosil bo‘ladi. O‘tgan yillarda O‘zbekistonda 1200 kilometr yangi temir yo‘l tarmog‘i barpo etildi, 3800 kilometrlik yo‘l qayta ta’mirlandi, 1100 kilometr yo‘l elektrlashtirildi. 17 ta yangi temir yo‘l vokzali qurildi va 8 ta vokzal rekonstruksiya qilindi, 47 ta ko‘prik, jumladan, Amudaryo uzra temir yo‘l transporti va avtomobillar uchun muhtasham ko‘prik hamda boshqa ko‘plab yirik transport infratuzilma ob’ektlari qurildi. Sobiq Ittifoq paytida Termiz yaqinidagi 114 kilometrlik yo‘l qurilishiga 9 yil sarflangani inobatga olinsa, mustaqillik bu borada taraqqiyot sur’atlarini qanchalik tezlashtirib yuborgani yaqqol oydinlashadi. 2013 yili Xalq deputatlari Andijon viloyati Kengashining navbatdan tashqari sessiyasida Yhrtboshimiz Angren-Pop temir yo‘li qurilishi 2016 yili ishga tushirilishini ta’kidladi. Shu yili Prezidentimizning “Angren-Pop elektrlashtirilgan temir yo‘l liniyasi qurilishini tashkil etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Qarori qabul qilindi. Yigirma besh yillik mustaqil tariximiz yuqoridagi ezgu intilishlarning ro‘yobga chiqayotganidan guvohlik bermoqda. 2016 yilning 22 iyun kuni Vatanimiz tarixiga 15
oltin harflar bilan yoziladigan qutlug‘ sana bo‘lib qoladi. SHu kuni O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov va Xitoy Xalq Respublikasi Raisi Si Szinpin ishtirokida xalqimiz necha yillar, asrlar orziqib kutgan ulug‘ tarixiy voqea amalga oshdi — Angren-Pop temir yo‘li va 19,2 kilomet Qamchiq tunneli ishga tushirildi. Angren-Pop temir yo‘li va Qamchiq tunneli ochilish marosimida Prezidentimiz ushbu kunni O‘zbekiston tarixidagi shonli va unutilmas buyuk sanalardan biri deb baholab, “Biz bergan va’damizning ustidan ustidan chiqdik!” – degan so‘zlari Qamchiq tog‘lari uzra aks sado berdi. Yo‘l 10 milliondan ortiq aholi yashaydigan Farg‘ona vodiysi viloyatlarini po‘lat belbog‘ orqali respublikamizning boshqa hududlari bilan bevosita bog‘lashi natijasida mamlakatimizda yagona va yaxlit milliy temir yo‘l tizimi yaratilishi o‘z nihoyasiga etdi. Hisob-kitoblarga ko‘ra, Angren-Pop temir yo‘li shu yilning o‘zida 600 ming yo‘lovchining uzog‘ini yaqin qiladi. Bu raqam keyinchalik muntazam ravishda oshib boradi.
Yangi yo‘lning ishga tushirilishi Toshkentdan Farg‘ona vodiysi viloyatlariga yuk tashish vaqtini 2 barobar qisqartiradi, yuk tashish tarifini salkam 4 marta kamaytiradi. Bu temir yo‘lning foydalanishga topshirilishi mamlakatimiz uchun yiliga 10 million tonnadan ortiq yuk tashish va tranzit hisobidan 140 million dollar mablag‘ni tejash imkonini beradi. Yangi temir yo‘l Angren erkin iqtisodiy zonasi yanada rivojlanishi uchun keng shart-sharoitlar yaratadi. Bu erda yangi korxonalar ishga tushadi, ularda ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar logistikasi bo‘yicha qo‘shimcha qulayliklar paydo bo‘ladi. Temir yo‘l qatnovining ochilishi yo‘l atrofidagi qishloq va aholi punktlarida qurilish va sanoat, transport va aloqa, xizmat sohalarini rivojlantirishga, sog‘liqni saqlash, ta’lim-tarbiya, umuman, yangi-yangi madaniy o‘choqlarning ochilishiga, tog‘ yon bag‘ridagi hayotni jonlantirishga, uning sur’atlarini tezlashtirishga mustahkam zamin yaratadi. Yangi temir yo‘l qurilishi Angren, Ko‘l, Chodak, Kon, Temiryo‘lobod va Qo‘shminor kabi 6 ta yangi stansiya hamda Orzu va Pop yangi vokzal binolari, yo‘l xavfsizligini ta’minlaydigan o‘nlab ishlab chiqarish ob’ektlari, maktab, tibbiyot maskanlari, suv va gaz tarmoqlari kabi ijtimoiy infratuzilma inshootlari barpo etilishini o‘z ichiga oldi. Bunday ulkan loyiha va rejalarning amalga oshirilishi shu mintaqada yashaydigan aholini ish bilan ta’minlash va uning amaliy ehtiyojlarini qondirishda katta ahamiyat kasb etadi. Qurilish davrida bu erda 4 ming kishi ish bilan band bo‘lgan bo‘lsa, temir yo‘l ishga tushishi bilan yana 1,5 ming nafar kishi doimiy ish o‘rniga ega bo‘ldi. Kelgusida yangi korxonalar va xizmat shoxobchalarida, jumladan, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sohasida qo‘shimcha ravishda 2-2,5 ming kishi o‘z ish joyini topadi. Yangi, munosib ish o‘rni — farovonlik asosi, farovonlik esa barqarorlik, tinch-totuv hayotning kafolatidir. Angren-Pop elektrlashtirilgan yangi temir yo‘li “Xitoy-Markaziy Osiyo-Evropa” xalqaro temir yo‘l tranzit koridorining ajralmas qismi sifatida Evropa bilan Osiyo qit’asini o‘zaro bog‘laydigan transmilliy transport yo‘lagining o‘ta muhim uzviy bo‘g‘inini tashkil etadi. Avvalo, bu yo‘l O‘zbekiston bilan Xitoy o‘rtasida eng qisqa temir yo‘l tarmog‘ining strategik yo‘nalishi hisoblanadi. U qadimiy Buyuk ipak yo‘lining yangicha ma’no-mazmun kasb etadigan, zamonaviy yo‘nalishi sanalib, O‘zbekistonning Xitoyga, Xitoyning O‘zbekistonga, jumladan, Markaziy va Janubiy Osiyoga chiqishini ta’minlaydi, Farg‘ona vodiysining iqtisodiy va ijtimoiy 16
rivojlanishiga, yurtimizning eksport imkoniyatini yanada kengaytirish va tranzit salohiyatini oshirishga xizmat qiladi. Angren-Pop elektrlashtirilgan temir yo‘li va Qamchiq tunnelining ochilishi xalqimiz hayotida unutilmas tarixiy voqea bo‘ldi. Bu yo‘l O‘zbekiston aslida qanday buyuk davlat ekani, xalqi qanday qudratga, salohiyatga ega ekanini yana bir bor jahon hamjamiyatiga namoyon etdi. Mustaqillik yillarida tibbiy xizmat sifatini tadrijiy ravishda oshirib borish, aholini sifatli dori
vositalari bilan
ta’minlash, farmatsevtika faoliyatini tubdan takomillashtirish kabi vazifalarga ham alohida e’tibor qaratildi. Mustaqillikkacha respublikamizda faqatgina 2 ta farmatsevtika korxonasi faoliyat ko‘rsatib, ularda 30 ga yaqin nomdagi dori vositalari ishlab chiqarilgan bo‘lsa, bugun dori ishlab chiqarish korxonalari soni 149 va ularda tayyorlanayotgan dori vositalari turi 1482 taga etdi. Prezidentimizning 2011 yil 28 noyabrdagi “Sog‘liqni saqlash tizimini isloh qilishni yanada chuqurlashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Qarori qabul qilinishi bu boradagi ishlarning yanada yuksak bosqichga ko‘tarilishiga asos bo‘ldi. Mazkur qaror ijrosini ta’minlash maqsadida yaqin kelajakda mamlakatimiz sog‘liqni saqlash tizimini isloh qilishni yanada chuqurlashtirishning asosiy yo‘nalishlari asosida amalga oshiriladigan tadbirlar majmuasi ishlab chiqilib, ularning ijrosini ta’minlash maqsadida keng ko‘lamli ishlar hayotga tatbiq etilmoqda. Mamlakatimizda aholiga tibbiy xizmat ko‘rsatish sifatini yanada oshirish, sog‘liqni saqlash tizimining moddiy-texnika bazasini rivojlantirish, zamonaviy, jahon standartlari darajasidagi tibbiyot maskanlarini barpo etish va jihozlash uchun davlatimiz tomonidan ajratilayotgan mablag‘lar miqdori yildan-yilga ortib bormoqda. Qisqa davr ichida foydalanishga topshirilgan ob’ektlar qatorida Respublika ftiziatriya va pulmonologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi, Respublika Perinatal markazi, Qoraqalpog‘iston Respublikasi, Surxondaryo viloyat bolalar ko‘ptarmoqli tibbiyot markazlari, Qoraqalpog‘iston Respublikasining Mo‘ynoq, Kegeyli, To‘rtko‘l, Qashqadaryo viloyatining Qamashi, Samarqand viloyatining Qo‘shrabod, Xorazm viloyatining YAngiariq tuman tibbiyot birlashmalari, Qoraqalpog‘iston Respublikasi va Surxondaryo viloyati bolalar sil kasalliklari sanatoriylari, Farg‘ona va Namangan viloyatlari, Jizzax viloyatining Zomin tumani DSENM binolari, Toshkent shahar tug‘uruq kompleksi, Qo‘qon shahridagi 3ta, Namangan shahridagi 2 ta oilaviy poliklinikalar, Qoraqalpog‘iston Respublikasi, Navoiy va Buxoro viloyatlari OITS markazlari, namunali uy-joy qurish dasturi doirasida 20 QVP kabi muassasalar barpo etildi.
2015 yilda 40 dan ziyod ob’ekt, ya’ni 18 ta shahar va tuman tibbiyot birlashmalari, 5 ta ruhiy va asab kasalliklari shifoxonalari, 9 ta silga qarshi kurash muassasalari kabi yirik tibbiyot muassasalari to‘liq ta’mirlashdan chiqarilib, foydalanishga topshirildi. Joriy yilda Investitsiya dasturi asosida 141 ta tibbiyot muassasasida qariyb 495 mlrd. so‘m hajmidagi rekonstruksiya va ta’mirlash ishlari amalga oshirildi, ularni zamonaviy diagnostika va davolash asbob-uskunalari bilan jihozlash uchun xorijiy moliya institutlarining 25 mln. dollar mablag‘lari jalb etildi. Sobiq tuzum davrida respublikamizning iqtisodiyoti bir tomonlama rivojlangan, faqat xomashyo etishtirishga yo‘naltirilgan bo‘lib, paxta yakkahokimligi avjiga chiqqan edi. O‘zbekiston o‘zining qoloq ishlab chiqarish va sotsial infratuzilmasi bilan sobiq ittifoqda jon boshiga iste’mol darajasi bo‘yicha eng past o‘rinda turardi. Mustaqil rivojlanish yillarida - tarixan qisqa bir davrda yurtimiz yangi va ulkan 17
marralarni qo‘lga kiritdi, buning natijasida mamlakatimizning qiyofasi butunlay o‘zgarib, jahon hamjamiyatidagi o‘rni va nufuzi yuksalib bormoqda. Dunyo moliyaviy-iqtisodiy inqirozi davom etayotgan bir paytda mamlakatimiz iqtisodiyoti barqaror ravishda sezilarli darajada rivojlanmoqda. Jahon iqtisodiy forumi tomonidan e’lon qilingan reytingda keyingi 3 yilda iqtisodiyoti eng tez rivojlanayotgan davlatlar orasida davlatimiz 5-o‘rinni egallab kelmoqda. “So‘nggi yillarda “Moody’s”, “Standard & Poor’s” hamda “Fitch Ratings” kabi xalqaro reyting agentliklari O‘zbekiston bank tizimi faoliyatini “Barqaror” deb tasdiqlamoqda. Jahon banki va Xalqaro moliya korporatsiyasi tomonidan “Biznesni yuritish — 2016” bo‘yicha e’lon qilingan yangi reytingda O‘zbekiston jahonning 189 davlati orasida “Kreditlash tizimi” bo‘yicha 105-o‘rindan 42-o‘ringa chiqqani ham e’tiborga sazovordir. Yaqin o‘tmishda qoloq agrar respublika bo‘lgan O‘zbekiston bugungi kunda zamonaviy ishlab chiqarish tarmoqlarini barpo etish hisobidan iqtisodiyotda sanoatning ulushi 25 foizga etgan, eksportbop va raqobatdosh mahsulotlarning 60 foizdan ortig‘i yuqori texnologiyalarga asoslangan sohalarda ishlab chiqarilayotgan, kuch-qudrati va salohiyati yuksalib borayotgan mamlakatga aylandi. Bugun biz O‘zbekistonimizda barpo etilayotgan eng zamonaviy, ulkan va noyob sanoat ob’ektlari – Surg‘il koni negizida qiymati 4 milliard dollardan ziyod bo‘lgan Ustyurt gaz-kimyo majmuasi, “Jeneral motors” kompaniyasi bilan hamkorlikda avtomobil dvigatellari ishlab chiqarilayotgani, “MAN” kompaniyasi ishtirokida Samarqand viloyatida yuk avtomobillari va avtobuslar ishlab chiqaradigan yangi kompleks tashkil etilgani, YAponiyaning “Isuzu” kompaniyasi bilan birgalikda avtobuslar ishlab chiqarilayotgani, “Xorazm avtomobil ishlab chiqarish birlashmasi” mas’uliyati cheklangan jamiyati bazasida “Damas” va “Orlando” engil avtomobillari ishlab chiqarish o‘zlashtirilgani bilan faxrlanishga haqlimiz. Shular qatorida Jizzax viloyatida 760 ming tonna portlandsement yoki 350 ming tonna oq sement ishlab chiqaradigan zavod barpo etilgani, temir yo‘l magistrallarining elektrlashtirilayotgani, yuqori tezlikda harakat qiladigan „Talgo-250“ yo‘lovchi poezdlari xarid qilinib, Toshkent-Samarqand va Toshkent-Qarshi yo‘nalishlari bo‘yicha ularning harakati yo‘lga qo‘yilgani va shular singari boshqa yutuqlarimiz barchamizda g‘urur va iftixor uyg‘otadi. Global loyihalarning “o‘nligiga” kiritilgan Ustyurt gaz-kimyo majmuasini qurish loyihasi rivojlanayotgan mamlakatlar bozoridagi eng yirik investitsion loyiha, deb e’tirof etilgan. Ustyurt gaz-kimyo majmuasini qurish loyihasida yirik Surg‘il gaz konini o‘zlashtirishni yanada jadallashtirish, tabiiy gazni ajratib olish, piroliz va yakuniy mahsulot ishlab chiqarish hamda tabiiy boyliklarimizni ko‘p pog‘onali, chuqur qayta ishlashni yo‘lga qo‘yish asosiy maqsad qilib belgilangan. Ushbu majmua 4,5 milliard kubmetr tabiiy gazni qayta ishlash natijasida, 387 ming tonna polietilen va 83 ming tonna polipropilen, 102 ming tonna piroliz distillyati, 8 ming tonna piroliz moyi va 3,7 milliard tozalangan tabiiy gaz ishlab chiqarish imkonini beradi. Yillik eksport hajmi 800 million dollardan oshadi. Bugungi kunda ishlab chiqarilayotgan polimer mahsulotlari asosan Evropa, SHarqiy va Janubi-sharqiy Osiyo, MDH mamlakatlarining bozorlarida sotilmoqda. Ustyurt gaz-kimyo majmuasi 2015 yildan ishga tushirilgan bo‘lib, bugungi kunda polietilen va polipropilen mahsulotlarini ishlab chiqarilishi davom etmoqda.
18
Ustyurt gaz-kimyo majmuasi “O‘z-Kor gaz kemikal” qo‘shma korxonasi tassarrufida bo‘lib O‘zbekiston va Janubiy Koreya strategik munosabatlarining yorqin misolidir. Mazkur qo‘shma korxona “O‘zbekneftgaz” milliy xolding kompaniyasi hamda Janubiy Koreyaning “KOGAS”, “Lotte Group” va “GS E&R” kompaniyalari investitsiyaviy konsorsiumi tomonidan ta’sis etilgan. So‘nggi 10 yil mobaynida mamlakatimizda yalpi ichki mahsulotning o‘sish sur’ati 8 foizdan kam bo‘lmasdan kelmoqda. O‘zbekiston iqtisodiyoti ishlab chiqarishni keng ko‘lamli modernizatsiyalash, eng yangi texnologiyalarni joriy etish va diversifikatsiya qilish asosida barqaror yuqori sur’atlarda rivojlanib borayotganini tasdiqlovchi, dunyo hamjamiyati tomonidan e’tirof etilgan boshqa ishonarli dalillar ham bor. Chuqur o‘ylangan iqtisodiy strategiya asosida amalga oshirilgan tub o‘zgarishlar natijasida mustaqillik yillarida iqtisodiyotimiz qariyb 6 barobar, aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan real daromadlar 12 barobardan ziyod oshdi. Oltin-valyuta zaxiralarimiz barqaror sur’atlar bilan ko‘payib bormoqda. Shu munosabat bilan “Buyuk Britaniya-O‘zbekiston” partiyalararo parlament guruhi asoschisi lord Veyverlning Prezidentimiz Islom Karimovning mamlakatimizni 2015 yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2016 yilga mo‘ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan ma’ruzasi borasida bildirgan fikrlarini keltirib o‘tish mumkin. Uning ta’kidlashicha, O‘zbekiston hali-hanuz davom etayotgan jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi sharoitlarida ham yuksak makroiqtisodiy ko‘rsatkichlarga erishmoqda. “2030 yilga qadar yalpi ichki mahsulot hajmini ikki barobardan ziyod ko‘paytirish ko‘zda tutilayotganligi respublika rahbariyati tomonidan barqaror rivojlanish tamoyillariga asoslangan uzoqni ko‘zlovchi iqtisodiy strategiya amalga oshirilayotganidan dalolat beradi. Iqtisodiyotni bunday keng ko‘lamda modernizatsiyalash va diversifikatsiya qilishni dunyodagi ko‘plab mamlakatlar o‘ziga ep ko‘ra olmaydi”, deb ta’kidlaydi lord Veyverl. Faxr va iftixor bilan aytib o‘tish joizki, belgilangan iqtisodiy strategiyaning izchil amalga oshirilishi natijasida yangi jamiyat barpo etishning dastlabki yillaridayoq O‘zbekiston don va energetik mustaqillikka erishdi, texnik va texnologik taraqqiyot yo‘liga chiqdi va uzoq muddat mobaynida iqtisodiy o‘sishning yuqori sur’atlari va makroiqtisodiy barqarorlikni ta’minlab kelmoqda. Hatto hamon davom etayotgan jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi sharoitlarida ham bu sur’atlar pasaymayapti. So‘nggi 11 yil davomida O‘zbekiston yalpi ichki mahsulot o‘sishi 8 va undan ortiq foiz darajada bo‘lishini ta’minlab kelmoqda. Bunday barqarorlikka har qanday davlatning havas qilishi tabiiy. 2015 yil yakunlari bo‘yicha mamlakatimizda yalpi ichki mahsulot o‘sishi 8 foizni tashkil etdi, sanoat mahsulotlari ishlab chiqarilishi ham 8 foizga, qishloq xo‘jaligi mahsulotlari qariyb 7 foiz, qurilish-montaj ishlari hajmi salkam 18 foizga oshdi. Fermer va dehqonlarimizning fidokorona mehnati tufayli mo‘l hosil etishtirildi – 7 million 500 ming tonnadan ziyod g‘alla, 3 million 350 ming tonnadan ortiq paxta xirmoni barpo etildi. Bundan tashqari, 2015 yilda O‘zbekiston BMTning Oziq-ovqat va qishloq xo‘jaligi tashkiloti (FAO)ga a’zo davlatlarning oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlash sohasida Mingyillik rivojlanish maqsadlariga erishgani uchun beriladigan mukofotiga sazovor bo‘lgan 14 ta davlatdan biri sifatida e’tirof etildi. Va yana bir muhim ko‘rsatkich. Nufuzli Jahon iqtisodiy forumi tomonidan O‘zbekiston 2014-2015 yillardagi rivojlanish yakunlari va 2016-2017 yillarda
19
iqtisodiy o‘sish prognozlari bo‘yicha dunyodagi eng tez rivojlanayotgan beshta mamlakat qatoridan joy olganligi e’tirof etildi. Bunday misollar va ijobiy fikrlarni ko‘plab keltirish mumkin. Ular xalqimizning bunyodkorlik va intellektual salohiyati hamda mamlakatimizning iqtisodiy va harbiy qudrati kundan-kunga ortib borayotganini anglatadi. Ular taraqqiyotning “o‘zbek modeli”ning va avvalo, jamiyat, davlat va shaxsning chinakam manfaatlarini aks ettiruvchi, xalqimiz tomonidan qo‘llab-quvvatlangan iqtisodiy strategiya, uzoqni ko‘zlovchi dasturlar, yo‘nalishlar va ustuvorliklarning buyukligi hamda hayotiyligidan dalolat beradi. Jahon iqtisodiyoti rivojining xususiyatlari va tendensiyalarini chuqur tahlil qilgan hamda mavjud resurs va imkoniyatlarimizga real baho bergan holda, 2030 yilgacha mamlakatimizda yalpi ichki mahsulot hajmini ikki barobar, iqtisodiyotimiz tarkibida sanoat ulushini 40 foizga etkazish belgilandi. Iqtisodiy strategiya va erishilgan ulkan yutuqlar haqida fikr yuritganda, mamlakatimizning xalqaro maydonda raqobatdoshligini oshirish, iqtisodiyotimizni yanada modernizatsiya va diversifikatsiya qilish hisobidan taraqqiyotimizning lokomotivi bo‘lgan etakchi tarmoqlarni jadal rivojlantirishga yo‘naltirilgan ko‘plab muhim dastur va chora-tadbirlarning ahamiyati beqiyosdir. Qishloqlarimizni o‘zgartirish borasidagi umummilliy davlat dasturi nafaqat turarjoylarni yaxshilash va qishloqlarimiz aholisi uchun qulay shart-sharoitlar yaratishni, balki ularning turmush tarzini o‘zgartirish, mehnatga bo‘lgan munosabati, ongi va dunyoqarashini o‘zgartiruvchi eng ilg‘or texnologiyalar bilan tanishtirish va o‘zlashtirishni ko‘zda tutadi. Davlatimiz rahbarining 2009 yil 3 avgustdagi “Qishloq joylarda uy-joy qurilishi ko‘lamini kengaytirishga oid qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi qarori asosida namunaviy loyihalar bo‘yicha uy-joylar qurilishi bu maskanlar qiyofasini tubdan o‘zgartirib yubordi. Hududlarda yangi uylar bunyod etilishi bilan birga, zamonaviy infratuzilma, xizmat ko‘rsatish ham rivojlanmoqda. Muhtasham bolalar sporti inshootlari, ta’lim va tibbiyot muassasalari, savdo va xizmat ko‘rsatish nuqtalari qad rostlamoqda, qishloqda zamonaviy turmush tarzi qaror topmoqda. Buyuk britaniyalik ekspert Lyudmila Sheremeteva bu dasturni qishloq aholisining turmush sifatini yaxshilash borasida oldinga tashlangan ulkan qadam deb atadi. Mustaqillik yillari mobaynida bug‘doy etishtirishning o‘rtacha hosildorligi gektaridan 17 foizdan 55 foizgacha oshdi. Bu esa mamlakatimiz qishloq xo‘jaligida amalga oshirilayotgan chuqur tarkibiy o‘zgarishlar va fidokorona mehnat samarasidir. Qishloq xo‘jaligi sohasida mutlaqo yangi iqtisodiy munosabatlar joriy etilib, fermerlik harakati uchun katta imkoniyatlar yaratilgani, hozirgi kunda fermer xo‘jaliklari qishloq xo‘jaligi mahsulotlarining 90-92 foizini yetkazib berish bilan birga, qishloq taraqqiyotida hal qiluvchi ijtimoiy-siyosiy harakatga va yetakchi kuchga aylanib bormoqda. Prezidentimiz tashabbusi bilan mamlakatimizda fermerlik harakatiga asos solindi. Davlatimiz rahbarining 1991 yil 29 noyabrdagi “Respublika dehqon (fermer) xo‘jaliklarini yanada mustahkamlash va tadbirkorlik faoliyatini davlat yo‘li bilan qo‘llab-quvatlash to‘g‘rsida”gi farmoni sohani tiklanishi va rivojlanishiga zamin yaratdi. Bugun yuritimizda 160 mingdan ziyod fermer xo‘jaliklari faoliyat ko‘rsatmoqda. Ularning 49 mingtasi ko‘p tarmoqli yirik sub’ektlardir. Jumladan, mingdan ziyod go‘sht, sut va meva sabzavotlarni qayta ishlash loyihalari, 20 dan ortiq muzlatgich omborxonalar ishga tushirilib, qariyb 17 mingta xizmat ko‘rsatish 20
shoxobchalari ish boshladi. Ko‘p tarmoqli femer xo‘jaliklarida qariyb 30 ming gektarga intensiv va mahalliy bog‘, 19 ming gektardan ziyodroq maydonga yangi tokzorlar barpo etildi. Natijada qishloqlarda 310 mingdan ziyod yangi ish o‘rinlari yaratildi. Hozirgi kunda fermer xo‘jaliklari qishloq xo‘jaligi mahsulotlarining 90-92 foizini yetkazib bermoqda. Bu ko‘rsatkich aholini o‘zimizda ishlab chiqarilgan sifatli oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta’minlabgina qolmasdan, 180 turdan ortiq sarxil, qayta ishlangan sabzavot va mevalar dunyoning 80 mamlakatiga eksport qilinmoqda. Eng muhimi, fermerlik harakati qishloq taraqqiyoti uchun mas’uliyatni o‘z zimmasiga olgan qudratli ijtimoiy-siyosiy harakatga aylandi. 1990 yilda mamlakatimiz aholisining oziq-ovqat tovarlari, avvalo don, kartoshka, go‘sht, sut va qandolat mahsulotlariga bo‘lgan ehtiyoji import hisobidan qoplangan bo‘lsa, hozirgi vaqtda ularning 96 foizi o‘zimizda ishlab chiqarilmoqda. Mustaqillik yillarida aholi jon boshiga go‘sht iste’moli 1,3 barobar, sut va sut mahsulotlari – 1,6 karra, kartoshka – 1,7 marta, sabzavot – 2 barobardan ortiq, meva – qariyb 4 karra ko‘payganini el-yurtimiz farovonligi tobora ortib borayotganining amaliy tasdig‘idir. So‘ngi yillarda oziq-ovqat sohasini rivojdlantirish va diversifikatsiyalash tufayli oxirgi 5 yillikda xomashyo bazasini kengaytirish va mahsulotlar ishlab chiqarish hajmini oshirish imkonini berdi. Jumladan, meva-sabzavot va uzum mahsulotlari ishlab chiqarish 1,27 barobarga, go‘sht mahsulotlari 1,24 barobarga, sut mahsulotlari 1,33 baravarga oshib, yangi mahsulotlar turi 337 tadan 628 taga ko‘paydi. Respublika bo‘yicha oziq-ovqat sohasida jami qiymati 660 million AQSH dollari miqdoridagi 3266 investitsiya loyihasi amalga oshirildi. Natijada, 28307 ta yangi ish o‘rinlari tashkil etilib, 291 tadan ortiq yangi mahsulot turlari paydo bo‘ldi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning mamlakatimizni 2015 yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2016 yilga mo‘ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvorr yo‘nalishlariga bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasi majlisidagi ma’ruzasida mamlakatimiz qishloq xo‘jaligida ham chuqur tarkibiy o‘zgarishlar amalga oshirilayotgani, murakkab ob-havo sharoitiga qramasdan, fermer va dehqonlarimizning fidokorona mehnati v aomilkorligi tufayli 2015 yili mo‘l hosil etishtirilgani, ya’ni 7 million 500 ming tonnadan ziyod g‘alla, 3 million 350 ming tonnadan ortiq paxta xirmoni barpo etilgani haqida to‘xtalib o‘tdi. Shu bilan birga, qishloq xo‘jaligining meva-sabzavotchilik, bog‘dorchilik, uzumchlik va chorvachilik kabi tarmoqlari ham jadal sur’atlarda rivojlanib, o‘tgan yili 12 milllion 592 ming tona sabzavot va kartoshka, 1 million 850 ming tonna poliz mahsulotlari, 1 million 556 ming tonna uzum, 2 million 731 ming tonna meva yetishtirilgani haqida gapirildi. Mustaqillikka qadar mamlakatimizda umuman mavjud bo‘lmagan kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sohasi bugungi kunda yalpi ichki mahsulotning 56,5 foizga etgani, ayni shu tarmoqda ish bilan band aholining 77,9 foizi mehnat qilib, mamlakatimiz ravnaqiga munosib hissasini qo‘shmoqda. Yuritimizda xususiy mulk ustuvor bo‘lgan ko‘p ukladli iqtisodiyot shakllanib, u barqaror rivojlanish davriga o‘tdi. O‘tkazilgan so‘rovlarga ko‘ra, ayni paytda mamlakatimiz aholisining 50 foizga yaqini o‘zini o‘rta mulkdorlar toifasiga mansub deb biladi. 2000 yilda atigi 24 fozi aholi o‘zini shu toifadaga mansub ekanini tasdiqlagan. Hozirgi kunda mamlakatimizdagi korxonalar (fermer xo‘jaliklarisiz) xususiy mulkdorlar qo‘lida. Ular 83 foiz YaIM hajmini ishlab chiqarishmoqda. Bu 21
ko‘rsatgich 1992 yilda 5 foizga teng bo‘lgan. Aholining umumiy daromadida tadbirkorlik faoliyatidan olingan qismi 52 foizni tashkil qiladi. Ushbu raqamlar O‘zbekistonni ko‘plab rivojlangan davlatlar darajasiga tenglashganidan dalolat berib turibdi.Mamlakatimizda xususiy mulkchilik, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni yanada rivojlantirish, ular huquqlarini himoya qilishda bosqichma-bosqich salmoqli tadbirlar amalga oshrilib kelinmoqda. Davlatimiz rahabrining „Xususiy mulk, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni ishonchli himoya qilishni ta’minlash, ularni jadal rivojlantirish yo‘lidagi to‘siqlarni bartaraf etish chora-tadbirlari to‘g‘risida“gi farmoni sohada amalga oshirilayotgan ishlarni yangi bosqichga ko‘tardi. Farmonda xsusiy mulkchilik, jumladan, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sb’ektlari manfaatlarini ishonchli himoyasini ta’minlashga qaratilgan, yanada erkinlashtirilgan institutsional- huquqiy normalar ilgari mamlakatimiz qounchligida e’tirof etilmagan. Bunday normalar orqali tadbirkorlik faoliyatiga noqonuniy aralashgan, xususiy mulk egalari huquqini buzgan davlat, huquqni muhofaza qilish va nazorat organlarining mansabdor shaxslarini jinoiy javobgarlikkacha tortish belgilandi. Ma’lumki, hozirgi kunda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’ektlari mamlakatimiz iqtisodiyotida hal qiluvchi kuch bo‘lib, uni dunyo bozoriga tanituvchi vosita sifatida xizmat qilayapti. Sohada ro‘y berayotgan yangiliklar, ishbilarmonlarimiz qo‘lga kiritayotgan yutuqlar shunday deyishimizga to‘la asos bo‘la oladi. Respublikamizda birgina joriy yilning olti oyida 15,2 mingta, ya’ni o‘tgan yilning shu davridagiga nisbatan 6,3 foiz ko‘p yangi kichik biznes sub’ektlari faoliyati yo‘lga qo‘yildi. Mavzuni mustahkamlash uchun savollar: 1.
Mustaqillik bergan qanday imkoniyatlarni sanab bera olasiz? 2.
Mamlakatimiz iqtisodiy taraqqiyotidagi rivojlanish bosqichlari aholi turmush farovonligi uchun qanday ahamiyatga ega? 3.
hukumatimiz tomonidan qanday sharoitlar yaratilgan? Download 0.61 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|