Mustaqil ta’lim
1.
|
Ekologiya fanning bo‘limi
|
Ekologiya fanining qisqacha tarixi bilan tanishish. Autekologiya, populyatsiyalar ekologiyasi, sinekologiya, biosfera ekologiyasi. Qishloq xo‘jaligi ekologiyasi.
|
2
|
N
|
1
|
2.
|
Ekologiya fanning predmeti va vazifalari
|
“Ekologiya va atrof-muhit muhofazasi” fanini rivojlanish tarixi. Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilishning ilmiy asoslari haqidagi tushunchalar. O‘zbekiston Respublikasi birinchi va ikkinchi Prezidentlarning asarlaridagi ekologik muammolar. “Ekologiya va atrof-muhit muhofazasi” fanini maqsad, vazifalari, bo‘limlari va tadqiqot usullari. “Ekologiya, atrof-muhitni muhofazasi” fanining prinsiplari. “Ekologiya va atrof- muhit muhofazasi” fanini boshqa fanlar bilan o‘zaro aloqasi.
|
2
|
A
|
1
|
3.
|
Biosfera ta’limoti.
|
Biosfera tushunchasi. Biosfera haqida V.I.Vernadskiy ta’limoti. Biosfera strukturasi va barqarorligi. Biosferani tarkibi. Biosferani geografik qobig‘i litosfera, gidrosfera va atmosfera qatlamlari. Litosfera. Gidrosfera. Atmosfera. Ozonosfera. Biosferani tarkibi, chegaralari, resurslari va barqarorligi. Biosferani chegarasi. Atrof-muhitni sog‘lamlashtirish, uning musaffoligini go‘zal tabiatni saqlab qolish. Biosferani barqarorligini saqlash muammolari. Ozon qatlami va unga salbiy ta’sir etuvchi omillar. Biosfera evolyusiyasi haqida. Noosfera haqida tushuncha.
|
2
|
N
|
1
|
4.
|
Biosfera va unga antropogen ta’sirlari
|
Biosfera evloyusiyasi. Biosferani paydo bo‘lishi. Biosferani tuzilishi va barqarorligi. Atmosfera. V.I. Vernadskiyning biosfera haqidagi ta’limoti. Biosferaning tirik moddalari. Antropogen omillarning biosfera ta’siri
|
2
|
A
|
1
|
5.
|
Ekologik tizimlar
|
Organizmni muhit bilan o‘zaro ta’siri. Organizmning hayot shakllari haqida, biogeotsenozlar va ularning tuzilmasi. Okean va quruqlik ekotizimlari. Ekotizmlarda organizmlar jamoasi. Ekotizimlarni gomeostaz holati. Ekotizimlarni mahsuldorligi. Agroekotizimlar. Ekotizmlarda moddalar aylanishi. O‘rmon cho‘l, o‘tloq, suv havzasi va boshqa ekotizimlari. Ekotop va biotsenozlar. Rivojlanishni chegaralovchi va davriy ekologik omillar. Ekologik qatorlar. Organizmlarning ekologik individualligi. Organizmlarning makonda joylashish prinsiplari. Tashqi muhit. Suksessiya jarayoni
|
2
|
N
|
1
|
6.
|
Ekologik tizimni tuzilish
|
Ekologik tizimlar tasnifi. Biotsenoz, biogeotsenoz haqida tushuncha. Ekotizimlarda energiya oqimi. Ekotizimlarning biologik mahsuldorligi. Ekotizimlarda organizmlar jamoasi. Ekotizimlar turlari. Organizim va muhit orasidagi o‘zaro ta’sirlashish qonuniyatlari. Fitotsenoz, zootsenoz, mikrotsenoz, mikrobiootsenozlar haqida tushuncha. Biotsenotik guruhlar. Biotop haqida tushuncha. Ekologik nisha.
|
2
|
A
|
1
|
7.
|
Ekologik omillar
|
Harorat, bosim, namlikni, radiatsiyani tirik organizmga ta’siri. Antiobioz, simbioz holatlari haqida tushuncha. Organizmni zaxira energiyasi haqida. Muhit va asosiy ekologik omillar. Antropogen omillarni atrof-muhitga tasiri. Abiotik omilarni atrof-muhitga tasiri. Biotik omillarni o‘zaro va atrof-muhitga tasiri. Organizimni muhit bilan o‘zaro tasiri. Organizmlarga iqlim, topografik, edafik, geofizik omillarni ta’siri. Adaptatsiya.
|
2
|
N
|
1
|
8.
|
Ekologik omillarning organizmlarga ta’siri
|
Inson organizmi uchun xavfli va zararli bo‘lgan chiqindilar va manbalar. Atrof-muhitning ifloslanishi bilan bog‘liq bo‘lgan sog‘liqni saqlash sohasidagi muammolar. Fizik chiqindilar: radioaktiv chiqindilar, qattiq zarrachalar, yuqori harorat, shovqin, past chastotali vibratsiyalar va boshqalar. Kimyoviy chiqindilar: uglerod oksidi, suyuq uglevodorodlar, yuvish vositalari, plastmassalar, og‘ir metallar, ftor birikmalari va boshqa chiqindilarning inson organizmiga ta’siri va ular keltirib chiqarayotgan kasalliklar.
|
2
|
A
|
1
|
9.
|
Ekologiya va qonun
|
O‘zbekistonning ekologiya sohasidagi siyosati va xalqaro hamjamiyat orasida tutgan o‘rni. Tabiat va jamiyat orasidagi munosabatlarni tartibga solish yuzasidan O‘zbekistonda qabul qilingan qonunlar va qonun osti hujjatlari. Atrof-muhitni muhofaza qilishda xalqaro ekologik huquq normalari. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, Vazirlar Mahkamasining Qarorlari, Tabiatni muhofaza qilish Davlat Qo‘mitasining huquq va vakolatlari, Tabiatni muhofaza qilish to‘g‘risidagi Qonun (1992y).
|
2
|
A
|
1
|
10.
|
Atrof-muhitni muhofaza qilishda xalqaro hamkorlik
|
Ekologik hamkorlikning zarurligi. Halqaro hamkorlikda asosiy tendensiyalar. O‘zbekiston Respublikasining ekologiya sohasidagi halqaro hamkorligi. Ekologiya sohasidagi xalqaro kelishuvlar, shartnomalar va Konvensiyalar. Birlashgan Millatlar Tashkilotining atrof-muhit muhofazasi bo‘yicha xalqaro tashkilotlari va dasturlari. Ekologik hamkorlikning ustivor yo‘nalishlari. Transchegaraviy ifloslanish bo‘yicha xalqaro hamkorlik. Global ekologik muammolar bo‘yicha ( issiqxona samarasi, ozon qatlami, cho‘llanish, sho‘rlanish va boshqa) xalqaro hamkorlikning zarurligi jihatlari.
|
2
|
A
|
1
|
11.
|
Atrof-muhitning ekologik muammolari
|
Atrof-muhitni ekologik muammolari «Issiqxona samarasi» (Parnikoviy effekt»). Iklim o‘zgarishi. Ozon tuynugi muammosi. Orol va Orolbo‘yi ekologik muammolari.Cho‘llanish va sho‘rlanish ekologik muammolari.
|
2
|
N
|
1
|
12.
|
Qishloq xo‘jaligidagi ekologik muammolar
|
Qishloq xo‘jaligi ekologiyasi haqida tushuncha. O‘simliklarni himoya qilishda ishlatiladigan pestitsidlarning ta’siri. Qishloq xo‘jaligida ishlab chiqarishida chiqindisiz va kam chiqindli texnologiyalarni joriy qilish. Qishloq xo‘jaligida agrotexnika va melioratsiyani zamonviy usullaridan foydalanish. Agroekologiya. Radioekologiya.
|
2
|
N
|
1
|
13.
|
Tabiiy resurslarni oqilona boshqarish asoslari va ulardan foydalanish
|
Tabiatdan oqilona foydalanishni istiqbollari va iqtisodiy asoslari. Tabiiy resurslardan umumiy foydalanish. Ilmiy texnika inqilobining ijtimoiy va iqtisodiy oqibatlari. Tabiiy resurslardan foydalanishda chiqindisiz va kamchiqindili texnologiyalarini joriy qilish. Ikkilamchi resurslarni ishlab chiqarishda qaytadan qo‘llashni istiqbollari
|
2
|
N
|
1
|
14.
|
Atmosfera, gidrosfera va litosfera resurslarini muhofaza qilish
|
Atmosfera havosini ifloslantiruvchi ishlab chiqarish obyektlari va jarayonlari. Atmosfera havosini ifloslantiruvchi gazlarni monitoringi. Suv havzalarini ifloslantiruvchi ishlab chiqarish obyektlari va jarayonlari. Suv resurslarini muhofaza qilish va suvdan foydalanishni tartibga solish yuzasidan qabul qilingan qonunlar va qonun osti hujjatlari. Yer resurslarni muhofaza qilish va yerdan foydalanishni tartibga solish yuzasidan qabul qilingan qonunlar.
|
2
|
N
|
1
|
15.
|
Atmosfera, suv va yer resurslarini muhofaza qilish
|
Atmosfera havosini ifloslantiruvchi ishlab chiqarish obyektlari va jarayonlari. Atmosfera havosini ifloslantiruvchi gazlarni monitoringi. Ozon qatlamini yemiruvchi gazlarni qisqartirish to‘g‘risida.
Suv havzalarini ifloslantiruvchi ishlab chiqarish obyektlari va jarayonlari. Suv resurslarini muhofaza qilish va suvdan foydalanishni tartibga solish yuzasidan qabul qilingan qonunlar va qonun osti hujjatlari. “Suv va suvdan foydalanish to‘g‘risida”gi maxsus Qonun (1993y, may). Yer resurslarin muhofaza qilish. Yer resurslaridan unumli va samarali foydalanishni tartibga soluvchi qonun hujjatlari tizimi. O‘zR “Er kodeksi” (1998y). O‘zR “Er osti qazilmalari to‘g‘risida”gi qonun (2002y). Tuproqni muhofaza qilish bo‘yicha qabul qilingan qonunchilik hujjatlari. Cho‘llanish va sho‘rlanish ekologik muammolari.
|
2
|
A
|
1
|
16.
|
O‘simlik va Hayvonot dunyosini muhofaza qilish
|
O‘zbekistonda o‘simlik dunyosining hozirgi holati. Qizil kitob. Noyob o‘simlik turlari va ularni muhofaza qilish masalalari. O‘simlik resurslaridan foydalanishni tartibga solish bo‘yicha O‘zbekistonda qabul qilingan qonunlar. O‘zbekistonda hayvonot dunyosining hozirgi holati. Qizil kitob. Noyob hayvon turlari va ularni muhofaza qilish masalalari. Hayvonotdunyosi bo‘yicha O‘zbekistonda qabul qilingan qonunlar. O‘zR “Hayvonotlar dunyosini muhofaza qilish va undan foydalanish to‘g‘risida”gi qonun (1997y). Hayvonot dunyosini muhofaza qilish
|
2
|
A
|
1
|
17.
|
Biologik resurslarni muhofaza qilish
|
O‘zbekistonda o‘simlik dunyosining hozirgi holati. Qizil kitob. Noyob o‘simlik turlari va ularni muhofaza qilish masalalari. O‘zbekistonda hayvonot dunyosining hozirgi holati. Qizil kitob. Noyob hayvon turlari va ularni muhofaza qilish masalalari. Hayvonot dunyosi bo‘yicha O‘zbekistonda qabul qilingan qonunlar. O‘zR “Hayvonotlar dunyosini muhofaza qilish va undan foydalanish to‘g‘risida”gi qonun (1997y).
|
2
|
N
|
1
|
18.
|
O‘zbekiston davlat qo‘riqxonalari va tabiat yodgorliklari
|
O‘zbekiston davlat qo‘riqxonalari va tabiat yodgorliklari. O‘zbekistonning hayvonot va o‘simliklar dunyosining hozirgi holati. Qizil kitob. Noyob o‘simlik va hayvon turlarini saqlab qolish va ko‘paytirish bo‘yicha O‘zbkistonda olib borilayotgan ilmiy-amaliy va huquqiy ishlar. Alohida muhofaza qilinadigan hududlar masalalari bo‘yicha xalqaro hamkorliklar
|
2
|
N
|
1
|
19.
|
Davlat buyurtmaxonalari, milliy bog‘lar va ekologik markazlar.
|
Davlat buyurmaxonlarining ahamiyati. Domiy va vaqtinchalik buyurtmaxonalar. Milliy bog‘lar. Noyob va kamyob o‘simlik va hayvon turlarini genafondini saqlash va ko‘paytirish. Jayron ekologik markaz faoliyati.
|
2
|
N
|
1
|
20.
|
Ekologik xavfsizlik
|
O‘zbekiston Respublikasining alohida muhofazaga olingan hududlari. Qo‘riqxonalar, buyurtmalar, milliy bog‘lar va ekologik markaz. Alohida muhofaza qilinadigan hududlar. O‘zbekistonning Hayvonot va o‘simliklar dunyosining hozirgi holati. Qizil kitob. Noyob o‘simlik va hayvon turlarini saqlab qolish va ko‘paytirish bo‘yicha O‘zbkistonda olib borilayotgan ilmiy-amaliy va huquqiy ishlar.
|
2
|
A
|
1
|
|
