O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi o’zbekiston respublikasi sogliqni saqlash vazirligi

Turli kimyoviy tuzilishga ega bo’lgan kardiotonik vositalar
Adrenomimetiklar, dofamin, metilksantinlar, kamfora, glyukagon xam kardiotonik tasir ko’rsatadilar. Lekin ularni ko’llaganda ko’pgina noxush ga’sirlar yuzaga keladi (taxikardiya, aritmiya va boshqalar) va shuning uchun kardiotonik vosita sifatida ularni keng Qo’llash chegaralangan. Ushbu moddalar ichida eng ma’Quli dofamin va uning ҳosilasi dobutamin xisoblanadi.
Dofamin - katexolaminlar sintezi uchun manba bo’lib, ά, β adrenoresteptorlarni bilvosita Qo’zG’atadi. Terapevtik dozada dofamin ijobiy inotorop ta’sir ko’rsatadi. Ya’ni yurak Qisqarishini oshiradi (β1-adrenomimetik) silliq mushaklarning dofamin repetorlarni Quzgatish xisobiga jigar va mezenteral tomirlarni kengaytiradi. Dofamin asosan kardiogen karaxtlikda Qo’llaniladi.
Noxush ta’siri: taxikardiya, aritmiya, gipertenziya.
Dobutamin – β - adrenoresteptorlarni tanlab Quzgatadi (β-adrenomimetik). Kuchli kardiotonik faollikka ega, kisqa vaktda yurak faoliyatini kuchaytirish uchun, uning dekompensastiyasida Qo’llaniladi. Dofaminga o’xshash noxush ta’sirlar dobutaminga ҳam xos.
Amrinon - sintetik preparat, glikozid bo’lmagan kardiotonik vosita (bispiperidin ҳosilasi). Yurak Qisqarishini oshiradi, tomirlarni kengaytiradi, lekii yurak mushaklarining kislorodga bo’lgan extiyojini oshirmaydi, Yurak ritmini buzmaydi, bosimni o’zgartirmaydi.
Ta’sir mexanizmi: katexolamin va yurak glikozidlaridan farQ Qilib amrinoi kardiomiostitlarda erknn Sa++ ionlari va stAMF mikdorini oshiradi.
Qullaniliiii: yurak glikozidlari yaxshi davo bermaganda, yurak etishmovchiligida. Preparatni - enteral va parenteral yo’l bilan Qo’llash mumkin. Ichilgandan keyin 4-7 soat ta’sir etadi.
Noxush ta’siri:tez-tez trombostitopeniya, ko’ngil aynish, Qayt kilish, sariqlik, gipotenziya chaqirilganligidan uni Qullash cheklangan.
Milrinon - tuzilishi jixatidan amrinonga o’xashaydi, lekin undan kuchli. Trombostitopeniya chaqirmaydi.
Aritmiyaga Qarshi vositalar
Aritmiya-ba’zi yurak xastaliklarida yuzaga keladigan, yurakning notekis urishidir.
Yurak ritmi kardial va ekstra kardial omillarga boglik. Jumladan ritm boshkaruvchisining xolati, utkazuvchi sistema, miokarddagi bioximik jarayonlar, kon aylanishi bilan bir katorda neyronal va gumoral ta’sirotlarga boglik. Yurak ritmini buzilishiga olib keluvchi sabablar xar-xal:
-miokard ishemiyasi(gipoksiya)
-yurak nuksonlari(poroklar)
-elektrolitlar xamda kislota ishkor muvozantining uzgarishi
-kimyoviy moddalar bilan zaxarlanish
-yukumli va endokrin kasalliklar
yurak aritmiyasi kelib chikishi zaminida asosan avtomatizm, utkazuvchanlik, kuzgaluvchanlik kardiomiostitlar xolatining uzgarishi yotadi. Bundan tashkari, adrenergik va xolinergik innervastiyaning uzgarishi xam, salmokli xissa kushadi. Bunda kateoxolaminlarning ortigidan kup mikdori xam artmiyalarning kelib chikishiga sabab buladi. Umuman turli xil aritmiyalarning shakllanishida, kardial va ekstrakardial mexanizmlar katnashadi.
Aritmiyaga karshi vositalar, yurakni kuzgaluvchanligi yoki utkazuvchanligiga ta’sir etib, aritmiyalarning oldini olish yoki davolanishida kullanishi mumkin. Ta’sir mexanizimiga asoslanib, antiaritmik vositalar kuyidagiguruxlarga bulinadilar:
1. Miokardga asosan bevosita ta’sir etuvchi vositalar:
a) natriy kanallarining blokatorlari: xinidin sulfat, novakainamid, etmozin, aymalin, lidokain, difenin
b) kalstiy kanallari blokatorlari: verapamil, diltiazem
v) kaliy kanallarining blokatorlari: amidaron, ornid.
g) turli vositalar: kaliy preparatlari, kaliy xlorid, panangin, asparkam.
d) yurak glikozidlari: digoksin,stelanid, digitoksin, strofantin.
2. Yurakning efferent innervastiyasiga ta’sir kursatuvchi vositalar:
a) adrenergik ta’sirini susaytiruvchi vositalar:
● β-adrenoblokatorlar:anaprilin
● simpatolitiklar: ornid
b) adrenergik ta’sirini kuchaytiruvchi vositalar:
● alrenomimetiklar: izadrin, adrenalin.
● simpatomimetiklar: efedrin.
v) xolinergik ta’sirni susaytiruvchilar M-xolinoblokatorlar-atropin sulfat
g)xolinergik ta’sirni kuchaytiruvchi:
● antixolinesteraz vositalar-edrofoniy
● α-adrenmimetik-mezaton
Antiaritmik ta’sirga ega bulgan vositalar, xar xil kimyoviy birikmalar guruxiga mansub, farmokologik xossalari jixatidan xam turli xil guruxlarga mansubdir. Fakat antiaritmik vosita sifatida kuyidagi preparatlar kullaniladi: xinidin sulfat, novakainamid, etmozin, aymalin.
Asosan yurka bevosita ta’sir kursatuvchi vositalar tibbiyot amaliyotida keng kullaniadi, chunki ular ta’sirida yurakning kupgina faoliyati uzgaradi. Jumladan, ular samarali refrakter davrini uzaytiradilar, yurak mushaklari avtomatizmini pasaytiradilar, utkazuvchanlikni susaytiradilar, miokard kuzgaluvchanligini va uni kiskarish kuchini pasaytiradilar.
Xinidin sulfat.(Chinidin sulfas). Xinidin xin daraxti pustlogidan olinadigan alkaloid bulib, xininning ungga aylantiruvchi izomeridir. Ta’siri buyicha xininga uxshash, lekin kuchli antiaritmik ta’sirga ega. Xinidin xujayra membranalaridan Na⁺ va K⁺ ionlarini utish tezligini sekinlashtiradi, miokrdni kuzgaluvchanligini kamaytiradi, refrakter davrini uzaytiradi, Giss tutamidan impulslarni utishini tormozlaydi, kardiomiostitlarning depolirizastiyalanish tezligini pasaytiradi. Bundan tashkari, xinidinni ta’siri kisman yurakda oksidlanish jarayonlarini susayishi va kardiomiostitlarda astetilxolinni almashinuvini buzilishiga boglik. Kata dozalarda xinidin miokrd kiskarish kuchini susaytiradi, utkazuvchanlikni buzadi, yurak kamaliga olib keladi.Xinidin maxalliy ogriksizlantirish, periferik kon tomirlarni kengaytirish xossasiga ega.Xar xil aritmiyalarni daf etishda samarador, lekin zaxarliligi baland, shu sababdan xozirda kamdan-kam kullaniladi.