O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi o’zbekiston- finlyandiya pedagogika instituti

6. Guruh va jamoadagi ruxiy muhit

Ijtimoiy psixologik muhit deganda, o`sha guruhning a`zolari fikrlari, hissiyotlari, dunyoqarashi, ustanovkalar va o`zaro munosabatlaridan iborat bo`lgan emotsional - intellektual holatni tushunamiz. Bu o`rindagi asosiy omil a`zolarning o`zaro munosabatlaridir. Ma`lumki, o`zaro munosabatlar ish yuzasidan, faoliyat maqsadlari va mazmuni bilan hamda bevosita bir - birlarini yoktirish – yoqtirmaslikka asoslangan insoniy emotsional hissiyotlar ko`rinishida bo`lishi mumkin. Professional faoliyatni bajarish jarayonida birinchi tipli munosabatlar ustun bo`lib, ikkinchilarining xarakterlari birinchisidan kelib chiqadi. Do`stlar to`plangan davradagi muhit esa bevosita simpatiyalarga tayanadi. Jamiyatdagi barcha nizolar, muammolarning echish usullaridan biri insonlar o`rtasidagi munosabatlarni o`rganish va shunga ko`ra jamiyatdagi o`zgarishlarni amalga oshirishdir.

Guruhning o'ziga xos me'yorlari, qadriyatlari va qoidalari mavjud. Va ushbu guruh qonunlari to'plami qarorlarni qabul qilishga, uning har bir a'zosining xatti-harakatlariga ta'sir qiladi. Yaqinda guruhga qo'shilgan odamlar buni ayniqsa qattiq his qilishadi.
Guruh bosimi nima?
Guruh normalari ta'sir o'tkazish usuli sifatida Bosim har qanday guruhda, ishchi guruhda yoki do'stlar kompaniyasida sodir bo'ladi. Biror kishi u yoki bu narsaga tegishli ekanligini anglab etgach, u avtomatik ravishda guruh qoidalari va qonunlarini qabul qiladi va baham ko'radi. Ushbu kod guruhning ko'pchilik a'zolari tomonidan ishlab chiqilgan va tasdiqlangan va ular o'rtasidagi munosabatlarni tartibga soladi. Agar guruh a'zolaridan biri to'satdan qoidalarga rioya qilmasa, bu holda sanktsiyalar mavjud. Sanktsiyalar amalda ham, "aybdor" ga nisbatan munosabat o'zgarganda ham ifodalanishi mumkin. Birinchisi rasmiy jamoalarga, ikkinchisi norasmiy jamoalarga tegishli.
Guruh me'yorlariga rioya qilganlar uchun mukofotlar beriladi, ular turli shakllarda ham ifodalanishi mumkin. Ular moddiy yoki psixologik bo'lishi mumkin. Mehnat jamoasida ular lavozimdan ko'tarilishlari mumkin, do'stlar davrasida ular iliq munosabat va ma'qullikni namoyish qilishlari mumkin. Birinchi marotaba ma'lum bir guruhda yangi kelgan uchun eng qiyin, chunki u notanish munosabatlar tizimiga moslashishi kerak. U asosiy qoidalar va qadriyatlarni tushunib etgach, u tanlov qiladi - qabul qilish yoki rad etish. Ba'zida me'yorlarni qabul qilish guruh tomonidan bosim ostida, kuch bilan amalga oshiriladi. Bunday odam guruhda "gunoh echki" rolini oladi.