O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi davlat universiteti biotexnologiya kafedrasi
-rаsm. Hujаyrа nаfаs olishining modеli (
Download 0.81 Mb. Pdf ko'rish
|
O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta lim vazirligi q
|
6-rаsm. Hujаyrа nаfаs olishining modеli (Куценко, 2002).
Uchkarbon sikli fermentlarining ingibirlanishi, hujayralar uchun halokatli hisoblanadi. Demak, ftorli spirtlar va ftorkarbon kislotalar (uchkarbon kislotalar sikli fermentlari ingibitorlari) nihoyatda zaharli birikmalar hisoblanib, tana massasiga nisbatan bir necha milligramm miqdori ham o‗limga olib keladi. Shuningdek, nafas olish zanjiri fermentlari faoliyatiga ta‘sir ko‗rsatuvchi birikmalar mavjud. Nafas olish zanjiri fermentlari ishini bloklovchi toksikantlar (sianidlar, sulfidlar) bir necha daqiqa ichida organizmni o‗ldirishi mumkin. Nafas olish zanjirining birinchi pog‗onasi fermentlari sedativ birikmalarga (barbituratlar) sezgir bo‗ladi. Bir qancha birikmalar o‗z navbatida oksidlanishli fosforlanishni jarayonini bir-biridan uzib qo‗yish xususiyatiga ega. Bunday xususiyatli birikmalarga lipofilli birikmalar, tarkibida fenol gruppasi saqlaydigan molekulalar hamda kuchsiz organik kislotalarni kiritish mumkin. Masalan, 2,4-dinitrofenol (DNF), dinitro-o- krezol, xlorfenollar, dikumarol, shuningdek, salisilatlar, arsenatlar, tiroksin va 33 boshq. Eng faol buzuvchi birikma bu 3,5-ditretbutil-4-gidroksibenziliden- malononitril (SKF6847) hisoblanadi. Bu birikma 2,4-dinitrofenoldan taxminan 1800 marta faolroq bo‗lib, 0,2 mol konsentrasiyada 1 mol sitoxromda to‗liq fosforlanishni uzib qo‗yadi. Oksidlanishni fosforlanishdan uzib qo`yuvchi birikmalarning ta‘sir mexanizmlari to‗liq asoslanmagan. Ular protonlarning mitoxondriyadan sitoplazmaga chiqib ketishini tezlashtiradilar. Yoki hujayra energiya ta‘minotining buzilishini ta‘minlovchi boshqa bir mexanizm shuki, bunda mitoxondrial translokazaning shikastlanishidir, qaysiki u sintezlangan ATF ni mitoxondriyadan sitoplazmaga chiqishi uchun zarur. O‗rta yer dengizida o‗suvchi Distel Atractylis gummifera o‗simligidan olingan birikmalar aynan shunday ta‘sir ko‗rsatadi. Toksikantlarning zaharli ta‘sir mexanizmlaridan yana biri, ular to‗qimalrdagi kislorodning parsial bosimining pasayishi bilan bog‗liq. Odam va boshqa sut emizuvchilarda kislorod yetishmovchiligi bir necha daqiqa davom etishi mumkin xolos, undan ortib ketsa, shu organizm halok bo‗lishi aniq. Quyidagi jadvalda kalamush turli organlarining kislorodga bo‗lgan talabi keltirilgan (1-jadval). Download 0.81 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|