O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti qishloq xo‘jalik mahsulotlari sifatini baholash

17.1-rasm: "InfraLUM FT-10" analizatorining umumiy ko‘risnishi
Qurilmaning o‘ziga xos xususiyatlari:

• 
  daqiqalarda normalangan ko‘rsatkichlarni bir vaqtning o‘zida aniqlash;
  
• 
  yuqori aniqlik va tahlil qilish qulayligi;
  
• 
  tahlil reaktivlarsiz, ko‘pchilik turlari uchun - namunalar tayyorlanmasdan amalga oshiriladi;
  
• 
  ishonchli kalibrlashlar (kalibrlash modellari), ularni yangilash imkoniyati;
  
• 
  kalibrlash modellarini bir qurilmadan boshqasiga o‘tkazish imkoniyati;
  
• 
  rus tilidagi dastur;
  
• 
  sertifikatlangan o‘lchash usullari.
  

Qurilmaningishlash tartibi:
Tahlil jarayoni quyidagicha ko‘rinadi: operator asbobning avtonamunalagichiga namunasi bo‘lgan kyuvetani joylashtiradi, kompyuter yordamida menyudan tahlil dasturini tanlaydi va o‘lchash jarayonini boshlaydi. Keyingi harakatlar avtomatik ravishda amalga oshiriladi.
Tahlil natijalari kompyuter monitorida ko‘rsatiladi. Operator protokolni chop etishi yoki natijalarni ma’lumotlar bazasida saqlashi mumkin. Tahlilning davomiyligi 1,5 minut.
Texnik xususiyatlari:
Spektral diapazon, sm-1 - 8700 dan 13200 gacha
Spektral ruxsati, sm-1, - 10danortiq emas
To‘lqin raqamlari shkalasining mutlaq xatosining ruxsat etilgan qiymatining chegarasi, sm-1 - ± 0,5
Og‘irligi – 37 kg
Umumiy o‘lchamlar, mm - 580х540х310
Quvvati, V × A, - 1100
Analizatorning o‘rtacha ishlash muddati – 5 yil


NAZORAT SAVOLLARI:
1. "Infra LUM FT-10" analizatori nima?
2. "Infra LUM FT-10"analizator qurilmasining ishlash tartibi qanday?
3. Qurilmaning texnik xususiyatlari haqida ma’lumot bering.


24-AMALIY MASHG‘ULOT


O‘LCHASH NATIJALARIGA MATEMATIK ISHLOV BERISH VA O‘LCHASHLAR NOANIQLIGINI BAHOLASHNI O‘RGANISH


Ishning maqsadi: O‘lchash natijalarining ishlovi deganda, o‘lchanayotgan A kattalikning yaqinroq qiymatini aniqlash va uning xatoligini ko‘rsatish tushuniladi.
Agar o‘lchashlar yagona usul va bir xil aniqlikdagi vositalar bilan tashqi sharoitlar o‘zgarmas holda amalga oshirilsa, bunday o‘lchashlar teng aniq o‘lchashlar deyiladi.
Teng aniq o‘lchashlarda kattalikning qator х₁, х₂...х_n qiymatlari uchun o‘lchashlar natijasi qo‘yidagi ketma-ketlikda ishlanadi.
Bu o‘lchashlarda-faqat tasodifiy xatoliklar mavjud, deb hisoblanadi.
O‘rta arifmetik qiymat topiladi – х:
(3.6)
х-kattalik qiymati o‘rniga uning o‘rta arifmetik qiymati x-olinadi.
Har bir o‘lchash yoki tajriba uchun qoldik xatolik xisoblanadi.

Bu yerda o‘lchash natijasining o‘rta qiymatdan chetlanishi. Bu chetlanish har bir aloxida o‘lchash uchun hisoblanishi mumkin.
“0” ga tenglik sharti tekshiriladi.
O‘lchash natijalarining o‘rtacha qiymatdan chetlanishi “0” ga teng ekanligini yodda saqlash zarurdir, bunda chetlanishlar kvadratlarining summasi minimal bo‘ladi.
(3.7)
(3.8)
Qator o‘lchashlar uchun o‘rta kvadratik xatolik aniqlanadi.
(3.9)
Maksimal absolyut xatolik aniqlanadi va tekshiriladi.
O‘rta kvadrat xatolikka 1δ=0,683, 2δ=0,954, 3δ=xatolikka –0,997 ishonch ehtimolligi mos keladi.
(3.10)
Qo‘pol xatoliklarning mavjudligi tekshiriladi

O‘rta arifmetikning o‘rta kvadratik qiymati hisoblab chiqariladi.
(3.11)
O‘lchashlar natijasi baholanadi, ya’ni berilgan ishonch ehtimolligi uchun ishonch intervali aniqlanadi.
(3.12)
Bu yerda
-Styudent koeffitsiyenti;
-berilgan ishonch ehtimolligi.
O‘lchash natijasi
(3.13)

Masalan: bo‘lsa, unda
Хnat = 4,5÷5,5 бўлади
10. O‘lchash xatoligining sistematik, ya’ni muntazam (м) tashkil etuvchisi:
(3.14)
Agar bo‘lsa, ushbu holda asbob muntazam xatolikka ega emas. YA’ni o‘lchash asbobi o‘z texnik parametrlariga ko‘ra ishga yaroqlidir.
Texnik o‘lchashlarda noma’lum kattalik kam sonli o‘lchashlar o‘tkazib aniqlanadi
shuning uchun o‘lchashlar soniga tα koeffitsiyenti kiritiladi.

yoki
(3.15)
Bu yerda o‘rta arifmetikning o‘rta kvadratik qiymati.
- koeffitsiyentning o‘zgarish qonuni Styudent taqsimoti bilan aniqlanadi.