O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti iqtisodiyot fakulteti

O’zbekistonda 2000-2004 yillarda inflyatsiyaning asosiy ko’rsatkichlari 

 

(o’tgan yilning mos davriga nisbatan narxlarning o’sishi, %da) 

 

 

 

 

Хizmatlar 

---

Yillar 

Iste’mol mollari 

narxlari yig’ma 

indeksi (INI) 

Shu jumladan: 

 

Oziq-

ovqat tovarlari 

Nooziq-ovqat 

tovarlari 

 

2000 

 

24,9 

 

18,9 

 

36,6 

 

47,1 

 

2001 

 

27,4 

 

27,9 

 

21,1 

 

36,9 

 

2002 

 

27,6 

 

28,0 

 

19,3 

 

41,3 

 

2003 

 

10,3 

 

5,4 

 

13,9 

 

30,9 

 

2004 

 

1,6 

 

-4,7 

 

6,3 

 

23,6 

 

Manba: O’zR Davlat statistika qo’mitasi. 

Kelib chiqish sabablari va o’sish sur’atlariga qarab, inflyatsiyaning bir qancha turlarini 

farqlash mumkin. 

 

Kredit va bank tizimi 

Bozor iqtisodiyoti sharoitida pul doimiy va uzluksiz harakatda bo’lishi lozim. Buning 

uchun esa bo’sh pul mablag’lari ham pul-kredit muassasalari orqali to’planib, 

iqtisodiyotga investitsiyalar sifatida yo’naltirilishi lozim. Bu jarayonlarni amalga 

oshirishda kredit munosabatlari muhim ahamiyat kasb etadi. 

 

Kredit – bu bo’sh turgan pul mablag’larini ssuda fondi shaklida to’plash va ularni 

pulga muhtoj bo’lib turgan huquqiy va jismoniy shaxslarga ishlab chiqarish va boshqa 

ehtiyojlari uchun ma’lum muddatga, foiz to’lovlari bilan qaytarish shartida qarzga 

berish munosabatlaridir. 

Pul shaklidagi kapital ssuda kapitali deyilsa, uning harakati kreditning 

mazmunini tashkil qiladi. 

Kredit munosabatlari ikki sub’ekt o’rtasida, ya’ni pul egasi (qarz beruvchi) va qarz 

oluvchi o’rtasida yuzaga keladi. 

Тurli xil korxonalar (firmalar), tashkilotlar, davlat va uning muassasalari hamda 

aholining keng qatlami kredit munosabatlarining sub’ektlari hisoblanadi. Sanab o’tilgan 

sub’ektlarning aynan har biri bir vaqtning o’zida ham qarz oluvchi va ham qarz beruvchi 

o’rnida chiqishi mumkin. 

Kredit munosabatlarining ob’ekti jamiyatda vaqtincha bo’sh turgan pul mablag’laridir. 

 

Kredit resurslarining asosiy manbalari quyidagilardan iborat: 

---

1.  korxonalarning amortizatsiya ajratmalari; 

2.  mahsulot sotishdan olingan pul tushumlari; 

3.  korxonalarning ishlab chiqarish, fan va texnikani rivojlantirish fondlari, moddiy 

rag’batlantirish fondlari; 

4.  korxonalar foydasi. Ular davlat byudjeti va kredit tizimi bilan hisob-kitob 

qilinguncha, shuningdek uning tegishli qismi korxona ehtiyojlari uchun 

foydalanguncha bankdagi hisoblarida saqlanadi; 

5.  bankdagi byudjet muassasalari, kasaba uyushmalari va boshqa ijtimoiy 

tashkilotlarning joriy pul resurslari; 

6.  aholining bo’sh pul mablag’lari. 

 

Kreditning vazifalari: 

 

o 

pul mablag’larini qayta taqsimlash; 

o 

to’lov vositalarini (veksel, chek, sertifikat va h.k.) yuzaga chiqarib, ularni 

xo’jalik amaliyotiga joriy etish; 

o 

muomala xarajatlarini tejash; 

o 

iqtisodiy o’sishni rag’batlantirish; 

o 

iqtisodiy sub’ektlar faoliyati ustidan nazorat qilish; 

o 

iqtisodiyotni tartibga solish. 

 

Тarixiy taraqqiyot davomida kreditning ikki – pul va tovar shakllaridan foydalanib 

kelingan. Hozirgi vaqtda mamlakat ichki aylanmasida pul kreditidan kengroq foydalanib, 

u bank, tijorat, davlat, iste’mol va xalqaro kredit shakllarini oladi.