O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi qo`ziеv Botir Nomozovich, Ablyakimova Elmira Osmanovna. «Informatika»

Kursorni boshqarish klavishalari klaviatura panelining o’ng qismida joylashgan. Ishlash qulay bo’lishi uchun ular takrorlangan va uchta guruhdan tashkil topgan:
— raqamli klaviatura;
— matnni еkranda ko’rib chiqish va uni tahrirlash klavishalari;
— kursorni boshqarish klavishalari.
Kichik raqamli klaviatura klavishalari ikki rejimda ishlatilishi mumkin:
— kursorni boshqarish rejimi;
— raqamlar, matematik amallar belgilari va nuqtani kiritish rejimi.
Rejimni tanlash Num Lock (Number Lock — raqamni qayd qilish) va Shift klavishalari yordamida amalga oshiriladi. Num Lock raqamlarni kiritish rejimini mustahkamlaydi, Shift еsa, u bosilib turgunga qadar, klaviatura rejimini qarama-qarshisiga o’zgartiradi. Raqamlar, matematik belgilar va nuqtani kiritish rejimida klavisha panelining yuqorigi o’ng qismidagi Num Lock qayd qilish lampasi yorishadi, klavishalar quyidagi ma’noga еga:
Kursorni boshqarish (klaviaturadan boshqariladigan): kursor belgicha — odatda bu tor milt-milt qiladigan to’g’ri to’rtburchak yoki qalin chiziq bo’lib, u displey еkranida holatni ko’rsatadi va bu holatda еkranga navbatdagi chiqarilayotgan belgi aks еttiriladi Maxsus boshqaruvchi klavishalar (ularni yana xizmatchi deb ham ataladi) alfavit-raqamli klavishalar guruhi atrofida joylashgan.
Klavishalarni ba’zi bir muhim maxsus birikmalari (klavishalar bir vaqtning o’zida bosiladi):

Klavisha	Vazifasi
Ctrl+Alt+Del	DOS ni qayta юklash
Ctrl+Break	Bajarilayotgan dasturning ishini to’xtatish
Ctrl+C	Nusqa olish

F1—F12 funktsional klavishalari klaviaturaning юqori qismida joylashgan. Bu klavishalar turli xil maxsus ishlar uchun mo’ljallangan; ular dasturlashtiriladi va har bir dastur maxsuloti uchun o’zining vazifasiga ega bo’ladi (ba’zi bir maxsus klavishalar ham dasturlashtirilishi mumkin).
Ko’pchilik dasturlarda quyidagicha qabul qilingan: F1 klavishasi (Help — yordam klavishasi) aytib berishni chaqirish bilan bog’langan. Dasturga kirishda F1 bo’yicha dastur ish variantlarining qisqa yozma bayoni va dasturdagi funktsional klavishalar vazifasining umumiy aytib berilishi chiqariladi. Dastur bilan ishlashda F1 bo’yicha kontekstga bog’liq aytib berish chiqariladi, ya’ni dastur tomonidan hozirgi vaqtda amalga oshirilayotgan rejim bo’yicha, vazifa bo’yicha aytib berish chiqariladi.
Professional SHKlarda klaviatura bloki tuzilish jihatdan avtonom bajarilgan va klaviaturadan tashqari buferli xotira va boshqarish sxemasidan tashkil topgan klaviatura nazoratchisini o’z ichiga oladi. U asosiy plataga 4ta simli interfeys yordamida ulanadi (interfeys liniyalari mos ravishda taktli impulslarni, qiymatlarni, +5B manba kuchlanishini va nolni uzatish uchun ishlatiladi).
Ekzotik klaviaturalardan quyidagilarni ta’kidlab o’tish kerak:
• simsiz klaviatura, u xona bo’yicha erkin harakatlanish va kompyuterda istalgan qulay joyda, hatto divanda yotgan holda ishlash imkonini beradi;
• egiluvchan rezinali klaviatura, chiroyli turli xil rangli — u shovqinsiz, ishonchli (turli xil mexanik va kimyoviy ta’sirlarga muvaffaqiyatli qarshilik ko’rsatadi), shunchalik ingichgaki, uni tsilindr shaklida o’rash mumkin;
• telekommunikatsiya tizimlar elementlari bor bo’lgan ko’p
funktsionalli klaviaturalar va boshqalar.