Oʻzbekistоn respublikasi оliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi r. I. Ismailov, R. M. Davlatov, M. B. Mamatqulova
-rasm. Polimerlarning erish kinetikasi
Download 5.25 Mb. Pdf ko'rish
|
Kolloid kimyo
- Bu sahifa navigatsiya:
- 119- rasm. Har xil turdagi boʻkish kinetikasini ifodalovchi egri chiziqlar
|
118-rasm. Polimerlarning erish kinetikasi.
Yuqori molekula birikmalarning boʻkishi va erishi ularning molekulyar massasiga bogʻliqdir. Molekulyar massa, qanchalik katta boʻlsa, boʻkish va erish ham shunchalik qiyin boʻladi. Molekulyar massaning kamayishi bilan polimerning erishi, quyi molekulyar birikmalarning erishiga oʻxshab boradi. Masalan, obdon destruktsiyalangan kauchuk boʻkmay turib eriy boshlaydi. Makromolekulaning oʻlchami katta boʻlganligidan polimerning boʻkish va erish jarayonlari uzoq vaqtga choʻziladi. Polimerni ma‘lum vaqt oraligʻida tarozida tortish yoki uning hajm oʻzgarishini maxsus asbobda oʻlchash yoʻli bilan polimerning boʻkish jarayoni kinetikasini oʻrganish mumkin. 227 119- rasm. Har xil turdagi boʻkish kinetikasini ifodalovchi egri chiziqlar. 119-rasmda boʻkish jarayonining kinetikasini ifodalovchi tipik egri chiziqlar keltirilgan. 119-rasmdagi 1, 2, 4-egri chiziqlar chekli boʻkishni, 3-egri chiziq esa cheksiz boʻkishni koʻrsatadi. Boʻkish darajasining yuqori qiymatga ega boʻlish vaqti turli polimerlar uchun turlicha ekanligi ham rasmdan koʻrinib turibdi. Masalan, ba‘zi polimerlarda boʻkish tez (1-egri chiziq), boshqalarida esa sekin (2- egri chiziq) boradi. Cheksiz boʻkadigan polimerlar vaqt oʻtishi bilan eriydi (3-egri chiziq). Bu holda garchi egri chiziqda maksimum boʻlsa-da, boʻkish darajasining maksimal qiymati toʻgʻrisida fikr yuritib boʻlmaydi. Chunki ma‘lum vaqtdan soʻng boʻkkan polimer eritma tarkibiga toʻliq oʻtib eriydi. Shunday qilib, boʻkish egri chiziqlaridan koʻrinib turibdiki, polimerning molekulyar massasi qanchalik kichik va kam tarmoqlangan boʻlsa, unda molekulalararo oʻzaro ta‘sir kuchsiz boʻladi va polimer bilan erituvchi oʻrtasidagi termodinamik moyillik qanchalik katta boʻlsa, boʻkish darajasining maksimum qiymati shunchalik kichik boʻladi. Komponentlar oʻrtasidagi termodinamik moyillik sistemaning erkin energiyasi va ularning kimyoviy potensiali qiymatining oʻzgarishiga bogʻliq boʻladi. Molekulalararo oʻzaro ta‘sir kuchli va molekulyar massasi juda katta boʻlgan ba‘zi polimer (masalan, oqsil) lar juda sekinlik bilan eriydi. Bunday polimerlarning boʻkish darajasining maksimum qiymati juda uzoq vaqt oʻzgarmasdan saqlanib qoladi. Chekli boʻkadigan polimerlarni eritish uchun harorat darajasini oshirish, sistemani aralashtirib turish bilan molekulalararo oʻzaro ta‘sir kuchini kuchaytirib, polimer makromolekulasini harakatchanligi oshirilsa, ularning erishi tezlashib boradi. Shunday qilib, yuqori molekulyar birikmaning cheksiz boʻkishi, ya‘ni polimerning erishi ikki suyuqlikning oʻzaro cheksiz aralashishi kabi boʻladi. Sistemadagi bir komponent molekulasining egiluvchan uzun zanjirli tuzilishiga ega ekanligi yuqorida keltirilgan ikki jarayon orasidagi farqqa sabab boʻladi. |
