O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi r. D. Do‘smuratov

«Sharq» fermer xo‘jaligining 2012 yil  
1 yanvar holatiga balansi  
 
Aktiv 
Satr 
kodi 
Hiso-
bot 
davri 
oxiri-
ga  
Passiv 
Satr 
kodi  
Hisobot 
davri  
oxiriga 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
Asosiy vositalar (mashina 
va uskunalar)  
012  310 
Ustav kapitali 
410  460 
Tovar-moddiy zaxiralar 
140  333 
Kreditor qarzdorlik  
601  284 
Shu jumladan:  
 
 
Shu jumladan:  
 
 
Xom-ashyo, Materiallar va 
boshqa shunga o‘xshash 
qiymatliklar  
150  170 
Mol yetkazib 
beruvchilar va 
pudratchilarga 
qarzdorlik  
610  75 
Tugallanmagan ishlab 
chiqarish xarajatlari  
160  63 
Byudjetga to‘lovlar 
bo‘yicha qarzdorlik  
680  12 
Tayyor mahsulot  
170  100 
Kassadagi pul mab-
lag‘lari  
330  11 
Davlatning maq- 
sadli fondlariga 
to‘lovlari bo‘yicha 
qarzdorilk  
700  56 
Hisob-kitob schotidagi pul 
mablag‘lari  
340  90 
Mehnat haqi bo‘yicha 
qarzdorlik  
720  141 
Balans 
400  744 
Balans 
780  744 
 
Rahbar_________________Bosh buxgalter 
 
Balans, schotlar va ikki yoqlama yozuv o‘rtasidagi o‘zaro 
bog‘liqlik 2.5-rasmda ko‘rsatilgan. 
 

---

 
 
65
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2.5-rasm. Balans, schotlar va ikki yoqlama yozuv o‘rtasidagi o‘zaro 
bog‘liqlik 
 
 
2.7. Sintetik va analitik schotlar, ularning o‘zaro bog‘liqligi 
 
Buxgalteriya hisobida schotlar yordamida korxonalar mablag‘-
larining holati, shu mablag‘lar manbalari, shuningdek, mablag‘larning 
xo‘jalik jarayonlaridagi harakatlari tezkor ravishda umumlashtirilib 
hisobga olib boriladi. Masalan, «Xom-ashyo va Materiallar» schotida 
xo‘jalikdagi jami xom-ashyo va Materiallarning harakati, «Asosiy ishlab 
chiqarish» schotida hamma turdagi xarajatlar va mahsulotlarning 
harakati, shuningdek, «Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga 
Hisobot davri oxiriga buxgalteriya balansi 
AKTIV 
PASSIV  
Hisobot davri boshiga buxgalteriya balansi 
AКTIV 
PASSIV 
Aktiv schotlar  
(Schyotlar rejasining I va II qismidagi 
Passiv schyotlar  
(Schotlar rejasining III va IV qismidagi 
Debet 
Kredit 
Debet 
Kredit  
Hisobot  
davri boshiga 
saldo 
Hisobot  
davri debet 
oboroti 
Hisobot  
davri oxiriga 
qoldiq 
Hisobot davri 
boshiga saldo 
Hisobot davri 
kredit oboroti 
Hisobot davri 
oxiriga 
kreditqoldiq  
Hisobot davri 
kredir oboroti 
Hisobot davri 
debet oboroti 

---

 
 
66
Sintetik  schyotlar  deb  xo‘jalik  mablag‘lari,  mablag‘larning  manbalari  va 
xo‘jalik  muomalalari  to‘g‘risidagi  umumlashgan  ma’lumotlarni  faqat  pul 
o‘lchovida hisobga oladigan schyotlarga aytiladi. 
to‘lanadigan schotlar» schotida barcha mol yetkazib beruvchi va 
pudratchilar bilan olib boriladigan hisoblashuvlar va hokazolar 
umumlashtirilib aks ettiriladi. Lekin korxonalar mablag‘larni but holida 
saqlashni ta’minlash va samarali foydalanish ustidan nazorat o‘rnatish 
uchun, ularning har bir turi bo‘yicha batafsil ma’lumotlar ham bo‘lishi 
zarur. Chunki «Asosiy ishlab chiqarish» schotida umuman qilingan xa-
rajatlar va olingan mahsulotlar to‘g‘risidagi ma’lumotlar bilan birga 
ma’lum vaqtga xarajatlarning har bir turi (masalan, ish haqi, urug‘lik, 
amortizatsiya va hokazolar), shu bilan birga ishlab chiqarilayotgan mah-
sulotlarning har bir turi bo‘yicha (paxta, don, sut, tuxum va hokazolar) 
xarajatlar summasi va turlari bo‘yicha tafsiloti bilan aniqlangan 
ko‘rsatkichlar ham bo‘lishi zarur. «Mol yetkazib beruvchilar va pudrat-
chilarga to‘lanadigan schotlar» schotida korxonaning ma’lum bir davrga 
mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga bo‘lgan qarz summasi 
ko‘rinib turishi bilan birga har bir mol yetkazib beruvchi va pudratchi 
bilan hisoblashuvlar to‘g‘risida ma’lumotlar ham bo‘lishi kyerak. 
Shunday qilib, deyarli hamma schotlarda ham umumiy 
ko‘rsatkichlar bilan birga tafsiloti aniqlangan ko‘rsatkichlar ham bo‘lishi 
zarur ekan. Shuning uchun ham buxgalteriya hisobida hisob obyektlarini 
umumlashtirib hisobga oladigan (sintetik) schotlar bilan birga ularni 
turlari bo‘yicha alohida hisobga oladigan (analitik) schotlardan foydala-
nishga zarurat tug‘iladi.