O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi r. D. Do‘smuratov

3.4. Buxgalteriya hisobining asosiy shakllari 
 
Buxgalteriya hisobining shakli deb hisob registrlaridan foydalan-
ishning ketma-ketligi va bajarilish texnikasini yuzaga chiqaradigan 
ma’lum tizimga aytiladi. 

---

 
 
98
Registrlarning shakli va tuzilishi, sintetik va analitik hisob reg-
istrlarining o‘zaro xronologik va sistematik bog‘liqligi, yozuv ketma-
ketligi va bajarilish texnikasi buxgalteriya hisobining shaklini aniqlaydi-
gan asosiy belgidir. 
Buxgalteriya hisobini avtomatlashtirish va kompyuterlashtirishning 
rivojlanishi bilan buxgalterlik hisobining shakli tushunchasi o‘zgarmoq-
da va kengaymoqda. 
Hozirgi vaqtda qo‘llanilayotgan buxgalteriya hisobining asosiy 
shakllariga  memorial-order, jurnal-order va avtomatlashtirilgan 
shakllari kiradi. Shuningdek, kichik va o‘rta biznes korxonalarining 
shakllanishi va rivojlanishi natijasida ularning moliya-xo‘jalik faoli-
yatini aks ettiradigan buxgalteriya hisobining soddalashtirilgan shakli 
vujudga keldi.  
Talabalarga tushunarli bo‘lishi uchun bu hisob shakllarini alohida 
misollar bilan ko‘rib chiqamiz. 
Buxgalteriya hisobining memorial-order shakli. Buxgalteriya 
hisobi memorial-order shaklining mohiyati xo‘jalik muomalalarini aks 
ettiruvchi dastlabki hujjatlarga asoslanib, buxgalteriyada rasmiylashtiri-
ladigan hujjatlar – memorial-orderlar tuzilishidan iborat. Bu hujjatlar 
bosh buxgalter tomonidan qaysi sintetik va analitik schotlarga memorial-
orderni tuzishga asos bo‘lgan hujjatda aks ettirilgan xo‘jalik muomalasi 
bo‘yicha yozuvlarni o‘tkazish to‘g‘risida ko‘rsatma beradi. Memorial-
order shaklining paydo bo‘lishi har bir xo‘jalik yurituvchi subyektning 
imkoniyatlarini umumiy talablar bilan birlashtirishga yordam berdi. 
Alohida faktlarni ro‘yxatga olish uchun zarur qaydnomalar ochiladi.  
Memorial-order bitta hujjatga asosan tuzilgani kabi, bir turdagi hu-
jjatlar guruhiga asosan ham tuzilishi mumkin (3.1-jadval).