O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti maktabgacha ta’lim fakulteti

2.1. O’quvchilarning e’tiborini jalb etish va bilim darajalarini aniqlash uchun tezkor savol-javoblar o’tkazadi. 1. Metalga ishlov berish deb nimaga aytiladi? 2. Konstruksiyalash deb nimaga aytiladi? 2.2. O’qituvchi vizual materiallardan foydalangan holda ma’ruzani bayon etishda davom etadi. 1. Metallga ishlov berish texnologiyasi, konstruksiyalash elementlari haqida ma’lumot berish. 2. Yupqa tunuka va simdan buyumlar tayyorlash haqida tushuncha berish. 2.3. O’quvchilarga mavzuning asosiy tushunchalariga e’tibor qaratishni va yozib olishni ta’kidlaydi.
2.1. Eshitadi. Navbat bilan bir-birini takrorlamay atamalarga izoh beradi. O’ylaydi, javob beradi va to’g’ri javobni eshitadi. 2.2. Chizmalar va jadvallar bilan tanishib, ularning mazmunini muhokama qiladi. 2.3. Eslab qoladi. qoidalar va ta’riflarni yozib olib ularga misollar keltiradi.
3-bosqich Yakuniy (15 min.)	3.1. Mavzuga yakun yasaydi va o‘quvchilar e’tiborini asosiy masalaga qaratadi. 3.2. Faol ishtirok etgan o‘quvchilarni rag’batlantiradi.	3.1. Eshitadi, o’z fikrlariga aniqlik kiritadi. 3.2. Topshiriqni yozib oladi.

Vizual materiallar
1-savol. Metallga ishlov berish texnologiyasi, konstruksiyalash elementlari haqida ma’lumot berish.
1-ilova
Metallarga ishlov berish asosan kesib ishlash hamda bosim bilan ishlash orqali amalga oshiriladi.
Bosim bilan ishlov berish metallni tashqi katta kuch yordamida plastik deformatsiyalash yoii bilan detal va boshqa elementlami tay- yorlash usuli bosim bilan ishlov berish usuli deb ataladi. Bosim bi­lan ishlov berishning quyidagi usullari bor: prokatka, volocheniye, berish mumkin. Cho‘yan, marganes va boshqa sinuvchan metallarga bosim bilan ishlov berib bo‘lmaydi.

23-rasm. Bosim bilan metallarga ishlov berish: a) prokatka; b) volocheniye; d) presslash; e) kovka; f) issiq hajmli shtampovka; g) sovuq listli shtampovka

Metallar har xil egiluvchanlikka ega. Eng egiluvchan metall qo‘rg‘oshindir. Sovuq holda bosim bilan qalay, aluminiy, mis, rux va temirga

Prokatka yoii bilan chiqarilayotgan mahsulotlar turli profil- ga ega: kvadrat, olti burchak, aylana shaklida, ugolok, shveller, ikki tavrli balka, rels, qurilish armaturasi, turbina parraklari va boshqa- lar. Cho‘zilgan yoki presslangan zagotovkalaming ko‘ndalang qismi- ni kichraytirish, silliqlashtirish maqsadida teshikli volokdan o‘tkazish volocheniye deb ataladi. Volokli stanlar volok va tortuvchi mosla- malardan iborat. Volocheniye sovuq va issiq holda amalga oshiriladi, bunda albatta ishqalanishni kamaytiruvchi moddalar ishlatiladi.
Presslash-metallga ishlov berish turlaridan biriga kiradi. Metallni yopiq sig‘imdan maxsus matritsa kanali orqali siqib chiqarish press­lash deb ataladi. Presslashda asosan rangli metallar issiq holatda ishla­tiladi. Presslash gidravlik presslar yordamida olib boriladi.
Shtampovka - metallga bosim bilan ishlov berish usullaridan boiib, bunda mahsulotning shakli va oichamlari asbobning konfigu- ratsiyasiga, ya’ni shtampaga bogiiq.
Listli shtampovka yoii bilan yassi va hajmli mahsulotlar tayyor- lanadi. U issiq va sovuq holda ishlatilishi mumkin. Shtampovka mah- sulotlari juda keng boiib, ular bolalar o‘yinchog‘idan boshlab idish- tovoqqacha, samolyot detallaridan, kemalargacha qoilaniladi. Bu yoi bilan avtomobillaming salkam hamma detallari yasaladi.
Quyish. Bu usul zagotovkalami va mashina detallarini tayyorlash­da keng tarqalgan. Uni bajarish uchun bir formani ichki bo‘shliq boigan tomoni maium konfiguratsiya va oichamga ega boigan bo‘shliqqa eritilgan metall quyiladi. Metall qotgandan keyin formadan mahsulot olinadi va keyingi ishlov beriladi.
Ishlab chiqarishda quyish uchun bir martali qum formalari va ko‘p martali metall formalari ishlatiladi. Oddiy detallami quyish uchun metall qoliplar ikki yoki bir nechta boiakdan iborat bo‘lishi mumkin. Bunday qoliplami maktab ustaxonasida, xavfsizlik choralarini ko‘rib, tayyorlash mumkin.