O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti tarix fakulteti

Arxivlarda mehnatni tashkil 
qilish 
Муаммоли савол: Архивларда кадрлар билан ишлаш 
нималарни ўз ичига олади? 

---

71 
Arxiv muassasalarining ilmiy-tadqiqot ishlari 
deganda arxiv ishini yanada takomillashtirishga 
qaratilgan ilmiy izlanishlar tushuniladi. Arxiv 
muassasalarida hujjatshunoslik, arxivshunoslik, 
arxeografiya, tarix, ko’makchi tarix fanlari va boshqa sohalarda ilmiy tadqiqotlar 
olib boriladi. Hujjatlarni nashr etish hamda arxiv ma’lumotlarini tayyorlash ham 
ilmiy-tadqiqot ishlarining tarkibiy qismi hisoblanadi. 
 
 
 
 
 
Arxivlarda ilmiy izlanishlar 3 xil yo’nalishda olib boriladi: 1) nazariy 
tadqiqotlar; 2) amaliy tadqiqotlar; 3) ilmiy ishlanmalar 
Nazariy tadqiqotlar hujjatshunoslik, arxivshunoslik, arxeografiya singari 
fanlarning umumiy masalalariga bag’ishlanadi. Nazariy tadqiqotlar ma’lumot 
yig’ish, eksperimentlar o’tkazish, ularning natijalarini umumlashtirish va ilmiy 
xulosalar chiqarishdan iboratdir. 
Amaliy yo’nalishdagi ilmiy ishlar esa nazariy tadqiqotlarga hamda amaliy 
tajribaga tayangan holda arxiv muassasalarining konkret ish faoliyatini 
takomillashtirishga qaratilgan. 
Amaliy tadqiqotlar aksariyat hollarda ilmiy ishlanmalar yaratish bilan 
yakunlanadi. Ilmiy ishlanmalar ko’proq uslubiy tavsiyanomalar shaklida yoziladi. 
Uslubiy tavsiyanomalar arxivshunoslik sohasida olib boriladigan nazariy va amaliy 
ilmiy tadqiqotlarni hayotga tadbiq etish vositasidir. Uslubiy tavsiyanomalar 
taxminan quyidagi mavzularda bo’lishi mumkin: «Davlat arxivlari faoliyatining 
asosiy qoidalari», «Ish yuritishning yagona davlat tizimi» va hokazo. 
Bundan tashqari konkret masalalarga bag’ishlangan uslubiy masalalar ham 
ishlab chiqish mumkin. Masalan, kataloglashtirish, hujjatlarni ekspertiza qilish va 
hokazo. Yig’majildlarning nomenklaturasi va sistemalashtirishning tarh (sxema) 
larini ishab chiqish, arxiv haqidagi ilmiy-ma’lumotnoma apparatini yaratish, 
ma’ruzalar tayyorlash bilan bog’liq ishlar ham uslubiy ishlar qatoriga kiradi. 
Muhim vazifalardan biri – bu arxivlarda ilmiy-tadqiqot ishlarini tashkil 
etishdir. Bu ish ilmiy-tadqiqot ishlarini rejalashtirish, mavzu bilan tanishish, 
mavzuga oid materiallar yig’ish va ularni tahlil etish, tadqiqot natijalarini 
rasmiylashtirish kabi bosqichlarga bo’linadi. Ishning yakuni bo’yicha hisobot 
yoziladi. 
Ilmiy-tadqiqot ishlarining yakunlari arxivlar qoshidagi ilmiy kengashlarda,