O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti

Okulyar va ob‟ektiv mikrometrlar mikropreparatlarning turli qismlarini 
(tuklar, bezlar, og‗izchalar, xujayralar, suv naylari vaboshqalarning) hamda 
xujayra ichiddagi elementlarni (kraxmal donachlari, kristallar va boshqalarning) 
katta-kichikligini mikroskop ostida o‗lchash uchun ishlatiladi. Bu maqsad uchun 
asosan okulyar mikrometridan foydalaniladi, lekin uning bo‗lingan chiziqlari 
oldindan ob‘ektiv mikrometrining bo‗lingan chiziqlari bilan taqqoslanib, ularning 
qimmatlari aiqlangan (kalibrovka qilingan) bo‗lishi kerak. Ob‘ektiv mikrometr 
oddiy buyum oynacha bo‗lib, u 1 mm li 100 bo‗lakchaga (chiziqlarga) bo‗lingan. 
Har bir bo‗lakchalari 10 mkm ga teng. Okulyar mikrometr bo‗lakchalarga 
(chiziqchalarga) bo‗lingan aylana shaklli oynacha bo‗lib, u mikroskop okulyari 
ichiga o‗rnatiladi. 
Mikrotom o‗simlik organlaridan uzluksiz qator yupqa kesimlar – 
mikropreparatlar tayyorlash uchun ishlatiladi. Hozirgi vaqtda keng qo‗llaniladigan 

---

125 
mikrotom chana tipidagisidir. Mikrotom yordamida o‗simliklardan kesim olish 
uchun mahsulot mahsus tayyorlannadi. 
Rasm soladigan (chizadigan) apparat o‗simlik to‗qimalarini (hayvon 
to‗qimalari va boshqa narsalarni ham) mikroskop ostidagi tasvirini chizish uchun 
qo‗llaniladigan asyubo. Bu apparat tasvirning umumiy qiyofasini va uning tarkibiy 
qismlarini katta-kichikligining o‗zaro nisbatini saqlagan holda rsiga tushirishini 
ta‘minlaydi. SHu maqsadda asosan RA-6 rasm oluvchi proeksion asbob ishlatiladi. 
Topshiriqlar 
 Dorivor o‗simliklar taxlil qilish tartibi.
 Taxlil qilishda ishlatiladigan optik asboblar, preparatlar, yordamchi 
anjomlar. 
 Ularni tuzilishi va va ishlash prinsipi. 
 Dorivor o‗simliklarni qabul qilishda namuna olish tartibi. 
 Dorivor o‗simlik partiyalaridan namunalar olish.
 O‗rtacha namuna ajratish.
 Namunalarni idishlarga joylash va taxlilga yuborish tartibi.