O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarkand davlat arxitektura qurilish instituti

CHo‘zilib - egiluvchi elementlarni hisoblash. 
Bu turdagi elementlarga birdaniga cho‘zuvchi kuch va eguvchi moment ta’sir 
qiladi. 
CHo‘zilib-egiluvchi elementlarga fermalarning pastki belbog‘lari va ba’zi
tolalari kiradi. SHu sababli, cho‘zilib-egiluvchi elementlar ham cho‘ziluvchi 
elementlardek javobgarli talab qiluvchi elementlardan hisoblanadi va 1-sifatli 
materiallardan tayyorlanadi. R
ch
= 10 MPa, va R
e
= 14 MPa. 
Mustahkamligi quyidagi formula bilan aniqlanadi. 
  
N 
 
M  R
ч
 R 
(7.23) 
A 
W  R
э 
CHo‘zilib-egiluvchi elementlarning deformatsiyalanish sxemasi quyidagicha 
bo‘ladi. 
ч

---

7.10-rasm. CHo‘zilib-egiluvchi elementning hisobiy sxemasi. 
Normal kuchlanishlar epyurasi esa quyidagicha bo‘ladi. 
7.11-rasm. CHo‘zilib-egiluvchi elementning ko‘ndalang kesimidagi kuchlanish 
epyurasi. 
Nazorat uchun savollar. 
 
1. Kanday xolatda kiyshik egilish sodir buladi? 
2. Kiyshik egilishda salkilik kanday aniklanadi? 
3. Sikilib egiluvchi elementlarning mustaxkamligi kanday tekshiriladi? 
4. Sikilib egiluvchi elementlarning kesim chekkalari kuchlanishi nazariyasini 
kim taklif etgan? 
5. Sikilib-egiluvchi elementlarda kanday eguvchi momentlar xosil buladi? 

---

8 maruza: Element tugunlari va ularni loyixalash. Birikmalar . 
 
Birikmalar, turlari va ularga quyiladigan talablar. 
YOg‘och materiallarining sortamentidan ma’lumki, ularning uzunligi va kesim 
yuzalari normaga asosan chegaralangan. 
O‘lchamlari katta bo‘lgan konstruksiyalar tayyorlash uchun esa turli biriktirish 
usullari keng qo‘llaniladi. SHu sababli, konstruksiyalarning mustahkamligi ko‘p 
jihatdan birikmalarning mustahkamligiga bog‘liq. 
Birikmalar qo‘yidagi guruhlarga bo‘linadi, ya’ni bog‘lovchisiz birikmalar (taqab 
va o‘yib biriktirish), siqilishga ishlaydigan bog‘lovchili birikmalar, egilishga 
ishlaydigan bog‘lovchili birikmalar (shponkali va kolodkali birikmalar), 
cho‘zilishga ishlaydigan bog‘lovchili birikmalar (boltli, vintli va xamutli 
birikmalar), siljishga ishlaydigan bog‘lovchili birikmalar (elimli birikmalar).