O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti “iqtisodiyot” fakulteti

3. Davlat budjeti xarajatlari ijrosining hozirgi holati tahlili 
Davlat budjetining mamlakat ijtimoiy hayotidagi ahamiyatini ham alohida ta’kidlash 
lozim, bu boradagi budjet siyosati ijtimoiy ahvolni barqarorlashtirish uchun kuchli 
muvozanatlashtirilgan ijtimoiy siyosatni olib borish, aholining turmush darajasini 
muttasil oshirishga qaratilgan. 
Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan iqtisodiy siyosatning asosiy maqsadli 
yo’nalishlaridan biri – aholining yuksak turmush darajasini ta’minlashdan iborat. 
Aholining turmush darajasi uning hayot kechirishi uchun zarur bo’lgan moddiy va 
ma’naviy ne’matlar bilan ta’minlanishi hamda kishilar ehtiyojining bu ne’matlar bilan 
qondirilishi darajasi orqali namoyon bo’ladi. Shu bilan birga, aholi turmush darajasining 
BMT tomonidan tavsiya etilgan ko’rsatkichlari tizimi o’z ichiga quyidagi guruhlarni 
oladi: tug’ilish va o’lish darajasi hamda boshqa demografik ko’rsatkichlar; hayot 
kechirishning sanitargigiena jihatidan sharoitlari; oziq-ovqat tovarlarini iste’mol qilish 
darajasi; turar joy sharoitlari; ma’lumot va madaniyat; mehnat qilish va bandlik 
sharoitlari; 
aholining daromadlari va xarajatlari; hayot kechirish qiymati va iste’mol narxlari; 
transport vositalari; dam olishni tashkil etish; ijtimoiy ta’minot. 
Har yili budjetning salmoqli qismi ijtimoiy madaniy tadbirlarni moliyalashtirishga 
va aholini ijtimoiy himoya qilishga safarbar etiladi. Bu mablag’lar davlatga: 
-xalq ta’limi sohalarini rivojlantirish; 
-fan va madaniyatni rivojlantirish 
-aholining tibbiyot xizmatlariga bo’lgan minimal ehtiyojlarini qondirish; 
-aholini ijtimoiy jihatdan muhofaza qilish; 
-ijtimoiy ta’minot darajasini oshirish imkonini beradi. 
Quyida keltirilgan 2.1-jadvalda 2022-yil davlat budjeti xarajatlarining mamlakat 
yalpi ichki mahsulotida tutgan o’rni keltirilgan. Unga ko’ra bugungi kunda davlat budjeti 

---

xarajatlariga YaIM ning o’rtacha olganda 22,0% to’g’ri kelmoqda. Jamlanma budjet 
xarajatlariga nisbatan esa 32-35% to’g’ri kelmoqda. 
Davlat budjeti xarajatlari o’zining iqtisodiy mazmuniga ko’ra joiy va kapital 
xarajatlariga bo’linadi (2.1-rasm). 
So’nggi yillarda iqtisodiyotni isloh qilishning asosiy ustuvor yo’nalishlari bo’yicha 
chora-tadbirlarning amalga oshirilishi ijtimoiy soha tarmoqlarini rivojlantirishga va aholi 
turmush darajasining asosiy ko’rsatkichlarini yaxshilashga ijobiy ta’sir ko’rsatdi. Bu 
chora-tadbirlarning hayotga tadbiq etilishida davlat budjetining ijtimoiy funktsiyalari 
ayniqsa ravshanroq namoyon bo’ladi.