O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti maktabgacha ta’lim fakulteti Ummtexnika fanlari va texnologialar kafedrasi

AMALIY MASHG’ULOT


8-Mavzu:Elekr qarshilikni o’lchash usullari
Qarshiliklarni o‘lchashning ampermetr va voltmetr usuli

O‘zgarmas tok zanjirida qarshilikni ampermetr va voltmetr yordamida o‘lchash bilvosita o‘lchash usuliga misol bo‘ladi. Buning uchun sxema yig‘iladi. sxemadan kichik qarshiliklarni, sxemadan o‘rtacha va katta qarshiliklarni o‘lchashda foydalaniladi. Noma’lum qarshilik Om qonuniga asosan quyidagicha aniqlanadi:

(7.6)
bunda -voltmetr ko‘rsatgan kuchlanish; -ampermetr ko‘rsatgan tok.
(7.6) formula bilan hisoblangan qarshilik qiymati haqiqiy qiymatdan farq qiladi. CHunki sxemadan ko‘rinib turibdiki, ampermetrdan o‘tayotgan tok noma’lum qarshilikdagi tok ga qaraganda voltmetrdan o‘tayotgan tok miqdoricha ortiqdir.
SHuning uchun sxema bo‘yicha noma’lum qarshilikning haqiqiy qiymatini quyidagi formula bilan hisoblash mumkin:




а) б)


Qarshiliklarni o‘lchashning ampermetr va voltmetr usuli (davomi)
Agar voltmetrning qarshiligi o‘lchanayotgan qarshilik dan ko‘p marta katta bo‘lsa (masalan ), u holda ampermetr ko‘rsatgan tok rezistor qarshiligi dagi tokka juda yaqin bo‘ladi va qarshilikni (7.6) formula yordamida oson topish mumkin. Bu vaqtda o‘lchashdagi ning ta’siri tufayli hosil bo‘lgan nisbiy xatolik 1% dan kichik bo‘ladi.
Sxemada voltmetr ko‘rsatayotgan kuchlanish noma’lum qarshilik ga qo‘yilgan kuchlanish dan ampermetrdagi kuchlanish tushishi chalik kattadir. SHuning uchun sxema bo‘yicha noma’lum qarshilikning haqiqiy qiymatini quyidagi formula bilan hisoblash mumkin:

Agar ampermetrning qarshiligi o‘lchanayotgan qarshilik dan ko‘p marta kichik bo‘lsa (masalan, ), u holda voltmetr ko‘rsatgan kuchlanish noma’lum qarshilik uchlaridagi kuchlanish ga juda yaqin bo‘ladi va qarshilikni (7.6) formula yordamida topish mumkin. Bu vaqtda ning ta’siri tufayli hosil bo‘lgan nisbiy xatolik 1% dan kichik bo‘ladi.
Amalda ampermetr va voltmetr usuli, asosan, elektr mashinalari, transformatorlar va boshqa elektromagnit apparatlarining chulg‘am qarshiliklarini o‘lchashda qo‘llaniladi. Bu usulning afzalligi shundaki, o‘lchanayotgan qarshilikdan nominal tok o‘tkazilib, ish rejimimi hosil qilinadi va so‘ngra qarshilikni o‘lchab, temperatura xatoligi hisobga olinadi.