O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti

Odatda audio fayillar - WMA Audio (.wma), WAVE Audio (.wav), MPEG-4 Audio (.m4a), Free Lossles Audio Codec (.flac), Digital Surround Audio (.dts), SUN AU Format(.au), Monkey’s Audio Format (.ape), Apple Lossles Audio (.m4a), AIFF Audio (.aiff), AC3 Audio (.ac3), AAC Audio (.aac), OGG Vorbis Audio (.ogg), MP3 Audio (.mp3), MP2 Audio(.mp2) va h.k. kengaytmadan iborat bo’lishi mumkin. Maxsus dasturlar (“video convertor” lar yoki audio tahrirlagichlar) yordamida bir kengaytmadan boshqasiga o’tkazish mumkin bo’ladi.
WAVE (.wav) - juda keng tarqalgan ovozli fayl formatlaridan biri. Windows operatsion muhitida ovozli ma’lumotlarni saqlashda qo’llaniladi.
AU (.au, .snd) - Sun firmasi ishchi stansiyalarida (.au) va NeXT operatsion tizimida (.snd) qo’llaniladigan ovozli fayllar formati.
MPEG-3 (.mp3) - Bugungi kundagi eng ommabop ovozli fayllar formati. Inson nutqidan farq qiluvchi tovushlarni saqlash uchun yaratilgan. Musiqiy yozuvlarni raqamlashtirishda qo’llaniladi.
MIDI (.mid) - Musiqa asboblarining raqamli interfeysi (Musical Instrument Digital Interface). Bu standart 1980 yillar boshida elektron musiqa asboblari va kompyuterlar uchun ishlab chiqilgan.
MOD (.mod) - alohida notalar uchun shablon sifatida ishlatish mumkin bo’lgan raqamlangan ovoz namunalari saqlanuvchi musiqali format.
IFF (.iff) - Interchange File Format - dastlab Amiga kompyuter platformasi uchun yaratilgan format.
AIFF (.aiff) - Audio Interchange File Format - ovozli ma’lumotlar almashish uchun format, Silicon, Graphics va Mac kompyuter platformalarida qo’llaniladi.
RealAudio (.ra, .ram) - Internetda ovozni real vaqtda ijro etish uchun Real Networks (www.real.com) firmasi tomonidan ishlab chiqilgan format.
Ovozli fayllarga maxsus dasturlar yordamida ishlov berish uchun yuqorida keltirilgan kengaytmali fayllar mavjud bo’lish kerak. Agar mavjud bo’lmasa ularni yozish kerak bo’ladi. Masalan, Windows 7 muhitida ovozlarni yozishda o’zining standart dasturidan foydalanish mumkin. Uni “Пуск” - “Все программы” - “Стандартные” - “Звукозапись” ketma - ketlikni bajarib ishga tushiriladi.
Shu kabi dasturlardan biri Sound Forge - ovoz tahrirlagichidir. Bu dasturdning imkoniyatlari juda keng bo’lib yaratilgan ovozli fayillarni yuqoridagi kengaytmalarning biriga keltirish mumkin bo’ladi. Hozirgi kunga kelib bu dastur ovozlar bilan ishlovchi ularni yaratuvchi dasturlar orasida yetakchi hisoblanadi.O’zining tarkibida ovozlarni qayta ishlash uchun hamma imkoniyatlarini mujassamlashtirgan. Quyida shu dastur bilan qisqacha tanishib chiqamiz: 3.2-rasm.

Файл; 2) Правка; 3) Вид; 4) Вставить; 5) Обработка; 6) Эффекты; 7) Инструменты; 8) FX Избранное; 9) Опции; 10) Окно; 11) Справка.

• 
  Standart instrumentlar paneli 3.3-rasm.
  

1
20 21

1. 
   1 - yangi ish maydoni hosil qilish; 2 - mavjud audio faylni ochish; 3 - saqlash; 4 - boshqa nom bilan saqlash; 5 - boshlanishni sozlash; 6 - audio faylni Internetga jolashtirish; 7 - qirqib vaqtinchalik xotirada saqlash; 8 - nusxalash; 9 - nusxalangan qismini qo’yis; 10 - vaqtincha nusxalangan qismini o’qish; 11 - belgilangandan boshqa joyni olib tashlash; 12 oxirgi amalni bekor qilish; 13 - keyingi bajarilgan amalga o’tish; 14 - qaytarish; 15 - yangilash; 16 - audio fayilning faolligini belgilash; 17 - kattalashtiriah; 18 - qalam instrumenti; 19 - fragmentlar bilan ishlash; 20 - konvertatsiya qilish; 21 - o’quv kurslariga o’tish.
   

1. 
   Boshqarish paneli 3.4-rasm.
   

1. 
   2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
   

1. 
   - ovoz yozish; 2 - belgilangan qismni takroriy o’qish; 3 - hammasini to’liq o’qish; 4 - belgilangan qismigacha o’qish; 5 - vaqtincha to’xtatish; 6 - to’xtatib boshiga o’tish; 7 - boshiga o’tish; 8 - odingi audio faylga o’tish; 9 - orqaga; 10 - oldinga; 11 - keying audio faylga o’tish; 12 - oxiriga o’tish. 3.5-rasm.
   

5. Kanallar indikatori

^{1 Chap karnay indikatori} 2 O’ng karnay indikatori
1 - o’qilayotgan faqat chap karnaydan eshitiladi; 2 - o’qilayotgan faqat o’ng karnaydan shitiladi; 3 - musiqa tezligini o’zgartirish regulyatori

3.6-rasm.



¹ Quyidagi oynadan k³ ’rinib turibdiki bu dastu² bir nechta audio fayllar bilan bir vaqtda ishlash imkonini beradi.