O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo – texnologiya instituti

Mavzu: Volfram elementini saqlovchi minerallarni maydalash.

Volfram ishlab chiqarish haqida qisqacha ma’lumot.
Volfram va Mo 1781-1787 yillarda shved kimyogari K.Sheyele topgan, volframni inglizlar “tungsten” – og‘ir tosh deb ataydi. Ruda: Katta konlarda 0,14 – 0,15 % W Kichik konlarda 0,4 – 0,5 % W Minerallari: Sheyelit – CaWO4 oq, kulrang, og‘ir mineral, zichligi ρ = 5,9 – 6,1 g/sm³, magnitlanmaydi.

Rangi qora-qo‘ng‘ir, og‘ir p= 7,1 – 7,9 g/sm3 kuchsiz magnitlanadi. WS₂ - tungenstenit, Volfram disulfid. WS₂ – flotatsion usulda boyitiladi; CaWO₄ - gravitatsion usulda boyitiladi va ba’zan yog‘ kislotalari bilan flotatsion usulda ham boyitiladi; FeWO₄ Magnitli seperatsiya usulida boyitiladi. MnWO₄ Boyitmada 40-65% WO₃ bo‘ladi. Uni tarkibidan toza volfran trioksidni ajratib olish uchun bir necha usullarda ishlov beriladi.

I usul: Ko‘machlash (спекание) qizdirib pishirish; 2CaWO₄ + 2Na₂CO₃ + SiO₂ = 2Na₂WO₄ + Ca₂SiO₄ + 2CO₂
2FeWO₄ + 2Na₂CO₃ + 0,5O₂ = 2Na₂WO₄ + Fe₂O₃ + 2CO₂
Ko‘machlash jarayoni 800-900 ͦC da quvur-aylanmali pechda yoki barabanli pechda amalga oshiriladi. Uzunligi 20 m, tashqi diametri 2,2 m, aylanish tezligi 0,4 aylana/min, qiyalik burchagi 3 ͦ, ishlab chiqarish unumdorligi 25 t/sutka.



II usul: O‘zbekistonda avtoklavlarda 200-225 ͦC da va 2,5 MPa bosimda Na₂CO₃ eritmasi bilan tanlab eritiladi.

Kimyoviy reaksiyasi:
Na₂CO₃ + CaWO₄ = Na₂WO₄ + CaCO₃↓
Olingan mahsulot oddiy tanlab eritiladi, so‘ng eritma tozalanadi. Tozaroq eritmaga HCl yoki HNO₃ qo‘shiladi.
Na₂WO₃ + 2HCl = H₂WO₄↓ + 2NaCl
H₂WO₄ + 2NH₄OH = (NH₄)₂WO₄ + H₂O
Sovitilib kristallanadi, shunda ammoniy paravolframat (yoki qo‘shvolframat) kristali cho‘kmaga tushadi. Keyin uni ajratib olib qizdiriladi, suvsizlantiriladi: 5(NH₄)₂O · 12WO₃ · 5H₂O
12WO₃ + 10NH₃ + 10H₂O
Hosil bo‘lgan volfram trioksid (WO₃) ni agar toza W kukuni kerak bo‘sa H₂ bilan tiklanadi (vodorodotermiya), agar volfram karbidi (WC) kerak bo‘lsa uglerod bilan tiklanadi:
WO₃ + 3H₂ = W + 3H₂O (vodorodotermiya)
WO₃ + 4C = WC + 3CO (karbotermiya)